استرس
استرس ، فشار عصبی یا فشار روانی که به انگلیسی Psychological stress گفته می‌شود و در روانشناسی به معنی احساس کردن نوعی فشار و تنش عصبی است. هر محرکی که در انسان ایجاد تنش کند ، استرس‌زا ( عوامل استرس زا: تولد نوزاد ، ازدواج ،نقل مکان کردن ، ابتلا به یک بیماری یا جراحت ، مرگ یک عضو خانواده یا دوست ، شروع یک مقطع تحصیلی یا کار جدید ، بیماری یا جراحت یک دوست یا عضو خانواده و ... ) نامیده می‌شود.
استرس و اضطراب اصولا به شکله هم‌معنی به کار می‌روند ولی در تعریف‌های علمی این دو دارای تفاوت‌های زیادی هستند. استرس به معنى نیرو است و به هر محركى كه در انسان ایجاد تنش كند، تنش ایجاد شده در بدن و واكنش بدن را استرس مى گوییم به زبان دیگر هر عاملى باعث تنش روح و جسم و از دست رفتن تعادل روحی روانی شخص شود استرس زا یا عامل استرس می گویند.
همچنین استرس را می توان یک حالت و یا یک تجربه روانی و جسمانی خاصی تعریف کرد که گذرا و موقتی می باشد و منشا و دلیل واقعی را دارا می باشد برای نمونه دانشجویی که از ارایه کنفرانس دچار ترس می شود و یا دانش اموزی که استرس امتحان را دارد و یا شخصی که در اولین برخورد خودش با جنس مخالف دچار اضطراب می شود ولی اضطراب مثل استرس دارای علامت های مشابه جسمانی و روانی است با این فرق که این علامت ها در شخص به شکل مزمن و پایدار تبدیل می شود. دکتر اضطراب و استرس در این امر به خوبی می تواند یاری رسان باشد. این عارضه می‌تواند ناشی از هر واقعه یا فکری شود که موجب بروز ناامیدی ، عصبانیت و عصبی شدن در شما می شود. استرس واکنش بدن در برابر یک چالش یا تقاضا است که در لحظات حساس استرس‌زا می تواند مثبت باشد مانند زمانی که به شما کمک می کند تا از خطر جلوگیری کنید. عامل ایجاد استرس ممکن است عاملی درونی یا عاملی محیطی باشد. این عوامل همچنین می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد و عاملی برای فرد ایجاد استرس کند؛ ولی در فرد دیگر، ایجاد استرس نکند.
مشکلات مربوط به اقتصاد ، کار یا تحصیل ، تغییر شغل ، نقل مکان به یک شهر جدید، ازدواج ، مرگ نزدیکان و وجود یک بیماری بااهمیت در خانواده ، از جمله عوامل بیرونی که باعث ایجاد فشار عصبی هستند. بدن شما با ترشح هورمون به استرس واکنش نشان می دهد. این هورمون ها سبب افزایش هوشیاری مغز شما می شوند و همچنین موجب تنش عضلات و افزایش نبض می شوند.البته در کوتاه مدت ، این واکنش ها خوب هستند زیرا می توانند به شما کمک کنند تا شرایط ایجاد کننده استرس را کنترل کنید. این روش بدن شما برای محافظت از خود است ولی در صورتی که بصورت مزمن درآید می‌تواند سلامتی جسمی و روحی شما را تامین کند. در واقع هنگام ترس و اضطراب، ضربان قلب تشدید و دهان نیز خشک می‌شود و تمام مکانیزم دفاعی بدن در کمتر از یک ثانیه گوش به زنگ می‌شوند و با چیزی که شما را تهدید کرده میجنگید یا از آن فرار می‌کنید و با توجه به آن بدن شما خود را با این برخورد آماده می‌کند، این کارها را بهتر و سریع تر انجام می دهید. هنگام ترس، رگ های سطح بدن تنگ و منقبض می شوند تا خون بیشتری را به رگ ها و عضلات برسانند و غدد بزاقی خشک می شوند تا آب بیشتری برای تنفس فراهم شود.
اختلال استرسی حاد (ASD) و اختلال استرسی پس از آسیب روانی (PTSD) است. افراد مبتلا به ASD، علائم مشابه با علائم PTSD و سایر اختلالات استرسی را تجربه می کنند.
علائم استرس شامل اضطراب ، ضربان قلب سریع ، مشکلات خواب ، عرق کردن ، از بین رفتن اشتها و مشکل در تمرکز و حافظه است.
برخی دیگر از علائم ناشی از استرس:
- سردرد
- خستگی
- درد مزمن
- تیک عصبی
- سفتی گردن
- کمبود انرژی
- احتلال خواب
- اختلال تمرکز
- مشکلات جنسی
- اسهال یا یبوست
- مشکلات گوارشی
- کاهش یا افزایش وزن
- کاهش با افزایش اشتها
تشخیص اضطراب:
- گاهی بدون دلیل دچار کمردرد و دردهای استخوانی دیگر می‌شویم.
- با این که شب زیاد می خوابیم اما صبح ها احساس خستگی می کنیم.
- گاهی آن قدر عصبانی هستیم که نمی توانیم با دیگران ارتباط برقرار کنیم.
- گاهی اوقات تپش قلب داریم اما پزشکان آن را ناراحتی قلبی تشخیص نمی‌دهند.
مدیریت استرس و اضطراب
- مراقبه
- خواب کافی
- ورزش منظم
- تمرین تنفس عمیق
- صحبت کردن با یک دوست
- درنظرگرفتن زمانی برای تفریح
- یادداشت روزانه احساسات خود
- محدود کردن مصرف کافئین و الکل
- پیروی از رژیم غذایی سالم و متعادل
- شناخت عواملی که باعث استرس شما می‌شود
نشانه‌های استرس
- عاطفی : اعتماد به نفس پایین ، بی‌تفاوتی ، تحریک‌پذیری ، ترس ، احساس گناه ، نگرانی ، عصبانی ، احساس اضطراب و وحشت، بی قراری یا افسردگی
- شناختی : مشکل در تمرکز، افکار منفی، گیجی و اشتغال ذهنی، اشتباهات مکرر، کم دقتی، بهانه‌جویی ، ناتوانی در بخاطر آوردن حوادث ، ضعف در تصمیم گیری
- رفتاری : مصرف الکل یا مواد مخدر، افزایش مصرف سیگار، بازی با موی سر، اختلالات خواب ، کاهش حافظه ، منزوی شدن ، بی حوصلگی ، علاقه نداشتن به کار، پرخاشگری ، جویدن ناخن
- فیزیکی : ناراحتی معده ، مشکل در خوابیدن، گرفتگی عضلانی، لرز ، سردرد ، درد قفسۀ سینه ، اسهال یا یبوست ، افزایش ضربان قلب ، دست های سرد و مرطوب ، احساس خستگی مفرط ، تنفس سریع
از دلیل های اصلی استرس و اضطراب :
- داشتن ترس از مرگ
- داشتن ترس از ارزیابی منفی شدن
- داشتن ترس از مورد تایید واقع نشدن
- توقع اینکه رویدادها مطابق میل فرد باشند
- بودن تردید از انجام و عواقب یک عمل خاص
- توقع اینکه دیگران همیشه منصفانه رفتار کنند
- اجبار به کسب مهارت و شایستگی در سطح بالا
- نگرانی شدید درباره یک اتفاق ناگوار یا نامشخص
- ترس از از دست دادن عزیزان، شغل، ترس از تنهایی و ...
مورد های استرس زای دیگر که اگر ادامه پیدا کنند مزمن می‌شوند و تبدیل به اضطراب دائمی و بیمارگونه می‌شود که خود یکی از علامت های افسردگی است.
دو نوع اصلی استرس وجود دارد :
استرس حاد
این نوع از استرس کوتاه مدت است که به سرعت هم از بین می‌رود به طور مثال وقتی روی ترمز محکم می‌کوبید، با شریک زندگی خود دعوا می‌کنید یا در یک شیب تند اسکی سواری می‌کنید ،این احساس را دارید. این به شما کمک می‌کند تا موقعیت های خطرناک را مدیریت کنید. البته همچنین هنگامی که کار جدید یا هیجان انگیزی انجام می‌دهید این اتفاقات می‌افتد. همه افراد در یک برهه زمانی استرس حاد دارند.
استرس مزمن
این نوع از استرس برای مدت زمان طولانی تری ادامه دارد. درصورت داشتن مشکلات مالی ، ازدواج ناموفق یا مشکل در کار ممکن است دچار استرس مزمن می‌شوید. هرنوع استرسی که هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه داشته باشد ، استرس مزمن است. شما می توانید آنقدر به استرس مزمن عادت کنید که اصلا متوجه نشوید که این یک مشکل است. اگر راهی برای کنترل استرس پیدا نمی‌کنید ، ممکن است منجر به مشکلات اساسی در وضعیت سلامت روحی و حتی جسمی خود شوید.
- نوشتن
- چرت بزنید
- پیاده روی کنید
- آدامس جویدن
- نوشیدن چای سبز
- نفس کشیدن عمیق
- موسیقی پخش کنید
- خانه را تمیز و مرتب کنید
برای رهایی از استرس و اضطراب، این موارد می‌تواند کمک کند :
ابتدا نفس عمیقی بکشید. تنفس عمیق می‌تواند موجب آرام تر شدن شما شود و احساس بهتری به شما بدهد. می‌توانید از قدرت خلاق ذهن ناخودآگاه برای تغییر دادن خویشتن استفاده کنید و بکوشید شرایط بهتر و آرام تری را برای خود فراهم کنید. با استفاده از تصویرسازی، تصویر ذهنی خود را تغییر دهید تا به جای ترس، احساس اطمینان بر شما حاکم شود. از اندیشه‌های مثبت و منطقی برای دیدن خود و موقعیت‌های خود استفاده کنید و آنچه را می خواهید و دوست دارید داشته باشید، در ذهن خود تصویر کنید و آرامش ذهنی برای خود فراهم آورید. هدف هایی را برای خود مشخص کنید تا بتوانید به همان چیزهایی که می‌خواهید برسید و به همان شخصی که در نظر دارید، تبدیل شوید. از عوامل استرس‌زا دوری کنید.
راه‌های زیادی برای درمان‌های استرس و اضطراب وجود دارد. مثلا : رفتار درمانی شناختی ، فراشناخت درمانی ،دریافت مشاوره روانشناسی در زمینه استرس و اضطراب ، روان تحلیلی ،دارو درمانی ، مواجه سازی و حساسیت زدایی سیستماتیک ، روان تحلیلی و ...
اثرات استرس بر بدن
استرس لزوما منجر به بیماری جسمی خاصی نمی شود، اما می‌تواند علائم بیماری‌ها را تشدید کند وقتی علائم بدنی بدتر شوند استرس فرد را بیشتر می‌کنند و این تبدیل به چرخه‌ی معیوبی می‌شود که ادامه پیدا می‌کند. استرس می‌تواند بلاهای عجیبی بر سر بدن بیاورد و قسمت های گوناگونی را تحت تاثیر قرار دهد.
قلب و ریه ها
اگر میزان هورمون استرس یا کورتیزول افزایش پیدا کند، می‌تواند بیماری‌های مربوط به قلب و ریه را تشدید کند که شامل بیماری های قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا و آسم شود. البته برای مبارزه با بیماری ها به یک سیستم ایمنی قوی نیاز دارید، اما استرس دفاع بدن تان را ضعیف می کند اگر در قفسه سینه تان درد یا گرفتگی احساس می کنید یا تپش قلب دارید، هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید تا علت را مورد بررسی قرار دهد.
معده و سیستم گوارش
زمانی که استرس، واکنش جنگ یا گریز را در سیستم عصبی مرکزی شما فعال کند ممکن است سیستم گوارش به طور کلی مختل شود؛ چرا که سیستم عصبی مرکزی گردش خون را متوقف کند و تمرکزش را از روی ماهیچه‌های گوارشی برمی‌دارد و ترشحات مورد نیاز را برای گوارش کاهش می‌دهد. استرس می‌تواند باعث ایجاد التهاب در دستگاه گوارشی شود و احتمال ایجاد عفونت را در شما افزایش دهد.
کبد
زمانی که یک فرد استرس دارد، سلول های کشنده طبیعی در کبد افزایش پیدا می‌کند و در بعضی از موارد مرگ سلول کبد اتفاق می افتد و بیماری کبد را بدتر می کند. استرس تأثیر منفی روی کبد دارد و فعالیت کبد را کند می‌کند و ممکن است عامل التهابات در کبد هم باشد.
کلیه
استرس زمینه‌ی ایجاد بسیاری از بیماری‌های کلیوی، فشار خون و ... در بزرگسالان و کودکان است. انواع استرس‌های عاطفی می‌تواند باعث دفع پروتئین در کلیه می‌شود اما مهمترین مسئله در خصوص افزایش ابتلا کودکان به بیماری‌های کلیوی به خاطر تغییر سبک زندگی است.
گوارشی
استرس می تواند در سیستم گوارش تان به خوبی خودنمایی کند و موجب علائم ساده تری مانند درد و نفخ و تهوع و یبوست تا بیماری های پیچیده تری مانند سندروم روده تحریک پذیر و ریفلاکس معده شود.
روده
استرس و اضطراب تاثیرات منفی بسیاری روی گوارش دارد و باعث التهاب روده و معده، نفخ و دلپیچه، کم اشتهایی و حتی تهوع می‌شود. اضطراب می‌تواند بر میزان جذب، حساسیت و حرکت روده تاثیر منفی بگذارد و در نهایت منجر به ایجاد سندروم روده تحریک‌پذیر شود.
مغز
در دستگاه گوارش نورون های عصبی زیادی وجود دارد و به همین دلیل این سیستم در برابر استرس از تحریک پذیری بالایی برخوردار است. استرس مزمن میزان ترشح هورمون کورتیزول را بالا می‌برد، بر بسیاری از عملکردهای مغز تأثیر می‌گذارد و فرد را در معرض خطر بسیاری از اختلالات خلقی و دیگر مسائل روانی قرار می‌دهد.
چشم
استرس می تواند باعث کاهش بینایی شود ، بین استرس و تأثیرات آن بر بینایی ارتباط روشنی وجود دارد. اضطراب به تنهایی می تواند باعث ایجاد علائم مختلف چشم و بینایی شود.
سیستم ایمنی
شما برای مبارزه با بیماری ها به یک سیستم ایمنی قوی نیاز دارید، اما استرس دفاع بدن تان را ضعیف می کند و باعث می شود بیشتر در معرض ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا قرار بگیرید. استرس همچنین می تواند بیماری های خودایمنی شما مانند لوپوس و سندرم روده تحریک پذیر را تشدید نماید.
منابع
