روماتیسم
روماتیسم یا اختلالات روماتیسمی بیماری است که موجب درد مزمن می‌گردد که بر روی مفاصل یا بافت همبند اثر می‌گذارد. آرتریت روماتوئید یک بیماری سیستمیک است. ۹۰ درصد کسانی که آرتریت روماتوئید دارند در سیر بیماریشان، مفاصل پا یا مچ پاهایشان درگیر بیماری می‌شود. علائم بیماری معمولاً در ابتدا ، در ناحیه جلو پا و انگشتان پا ظاهر می‌شود. بعد از مدتی پشت پا و سپس مچ پا هم درگیر می‌شوند. بیماری‌های دیگری هم هستند که می‌توانند علائمی مشابه آرتریت روماتوئید در پا ایجاد کنند مانند نقرس، اسپوندیلیت انکیلوزان و پسوریازیس.
روماتیسم نامی کلی برای توصیف درد اندام‌های حرکتی بدن است. دردهای اندام‌های حرکتی بدن انسان علت‌های بسیار متفاوتی می‌توانند داشته باشند و به همه آن‌ها میتوان نام روماتیسم را بکار برد که این دردها بیشتر در مفاصل احساس می‌شوند اما استخوان‌های دور از عضلات یا مفاصل هم امکان دارد دچار درد شوند البته درد اندام می‌تواند از بافت‌هایی مانند تاندون ، رباط هم سرچشمه بگیرد. البته هرفردی در هر سنی می‌تواند به این بیماری مبتلا شود ولی احتمال آن در سنین میانی بیشتر است. روماتیسم ، بیماری وراثتی نیست اما برخی از محققان معتقد هستند که برخی از افراد می‌توانند دارای ژن‌هایی باشند که فرد را بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری قرار دهد. این ژن‌ها علتی برای روماتیسم زانو نمی‌باشند بلکه یک عاملی محرک مانند عفونت و یا عواملی محیطی ، علتی برای ایجاد روماتیسم مفصلی هستند. زمانی که بدن در معرض عوامل تحریک کننده قرار بگیرد، دستگاه ایمنی بدن هشدار خواهد داد و به جای محافظت از مفصل، سیستم ایمنی بدن شروع به ساخت مواد شیمیایی مخصوص می‌کند و به مفصل حمله می‌کند. بدین ترتیب باعث این می‌شود که روماتیسم ستون فقرات ایجاد شود. روش خاصی برای درمان روماتیسم مفصلی وجود ندارد و هدف روش‌های درمانی و کاهش علائم بیماری و بهبود عملکرد فرد می‌باشد. پزشکان فرایند درمان را هر چه زودتر و قبل از این‌که آسیب دائمی به مفاصل وارد شود شروع می‌کنند. هیچ‌یک از روش‌های درمانی استفاده شده، برای همه‌ی بیماران کارآمد نیستند.
روماتیسم مفصلی ، مفاصل هر دو طرف بدن که در دست‌ها، پا ها، باسن ، زانو و آرنج ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بدون درمان ، روماتیسم مفصلی می‌تواند به یک عارضه ی مزمن و حتی فلج کننده می‌تواند تبدیل شود.
از کلمه روماتیسم برای توصیف هر درد اندامی و مفصلی میتوان استفاده کرد اما امروزه استفاده از روماتیسم بیشتر محدود به بیماری‌های خودایمنی یا اتوایمون می‌گویند که بیشتر محدود به این دسته از بیماری هاست.
مهم ترین و معروف‌ترین این بیماری‌ها:
لوپوس
تب روماتیسمی
پلی میوزیت
سندروم شوگرن
بیماری بهجت
درماتومیوزیت
اس ودرمی
البته این بیماری‌ها بر اثر تهاجم سیستم ایمنی بدن به بافت‌های بدن می‌شود که در این دسته از بیماری‌ها آتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی شایع‌تر است. متخصص روماتیسم یا روماتولوژیست به پزشک متخصص بیماری‌های داخلی گفته می‌شود که در زمینه بیماری روماتیسمی تخصص دارد. متخصصین روماتیسمی توسط داروها درمان می‌کنند البته می‌تواند از فیزیوتراپ‌ها نیز کمک بگیرد. متخصصین روماتیسم معمولاً به درمان و تشخیص دردهای حرکتی می‌پردازند و بعد از تشخیص اگر نیاز به جراحی داشته باشد به پزشکان متخصص دیگر ارجاع داده می‌شود.
عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به رماتیسم مفصلی زانو را افزایش دهند :
- جنسیت : شیوع آرتریت روماتوئید در خانم‌ها بیشتر از آقایان می‌باشد
- سن : آرتریت روماتوئید می‌تواند در هر سنی ظاهر شود ولی شیوع آن در سنین بین ۴۰ تا ۶۰ سال بیشتر است
- سابقه‌ی فامیلی: اگر یکی از اعضای خانواده‌ی شما به آرتریت روماتوئید مبتلا باشد، خطر ابتلای شما به این بیماری بالا می‌رود
- عوامل محیطی : بااینکه این عامل زیاد در نظر گرفته نمی‌شود ولی قرار گرفتن در معرض موادی چون آزبست و سیلیس می‌تواند خطر ایجاد آرتریت روماتوئید را افزایش دهد
- اضافه وزن : افرادی که اضافه وزن دارند، بیشتر درخطر ابتلا به آرتریت روماتوئید قرار می‌گیرند، بخصوص در خانم‌هایی که تشخیص بیماری در آن‌ها در سنین ۵۵ سالگی و کمتر انجام‌شده است
- استعمال دخانیات : سیگار کشیدن خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش می‌دهد، بخصوص اگر زمینه‌ی ارثی این بیماری را داشته باشید همچنین به نظر می‌رسد که سیگار کشیدن ارتباط مستقیمی با شدیدتر بودن بیماری دارد
علائم روماتیسم مفصلی :
احساس گرما در اطراف مفصل
درد در کف پا،پینه ی پا و انگشت چکشی
بد شکلی و انقباض غیر طبیعی مفصل
توده‌های اطراف مفاصل و برآمدگی بخصوص درنزدیکی آرنج
ضعف به علت پایین بودن تعداد گلبول‌های قرمزخون (آنمی)
التهاب،تورم، درد وگرفتگی درمفصل، حتی زمانیکه از آن استفاده نمی‌شود
درد ،تورم ، گرفتگی‌های صبحگاهی و علائم سیستمیک در این بیماری شایع‌تر است
علائم کلی آن دربدن مثل تب، کمبود اشتها و خستگی مفرط که افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی شدید ، که معمولا در این افراد چندین مفصل تحت تاثیر قرار می‌گیرد که این مفاصل ممکن است در بازوها ـ دست‌ها ـ ستون فقرات گردن ـ پاها و یا کف پاها باشند.
آرتریت روماتوئید خطر ابتلای شما به بیماری‌های زیر را افزایش می‌دهد:
- ندول های روماتوئید: این توده‌های بافتی، معمولاً در اطراف مناطق تحت‌فشار مانند آرنج ایجاد می‌شوند.
- مشکلات قلبی: آرتریت روماتوئید می‌تواند خطر سفت و مسدود شدن عروق را افزایش داده و همچنین باعث التهاب کیسه‌ی دربرگیرنده‌ی قلب شود.
- عفونت : خود بیماری و بسیاری از داروهای استفاده‌شده برای مبارزه با آن، دستگاه ایمنی بدن را تضعیف کرده و خطر ایجاد عفونت را افزایش می‌دهند.
- پوکی استخوان : آرتریت روماتوئید به‌خودی‌خود و همچنین برخی از داروهای مصرف‌شده برای درمان آن، می‌توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را بالا ببرند.
- ترکیب غیرعادی بدن : حتی در افرادی با شاخص جرم بدنی (BMI) مناسب، نسبت چربی بدن در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، به‌طور غیرطبیعی بالاست.
- بیماری‌های ریوی : افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، بیشتر درخطر ابتلا به التهاب ریه و ایجاد بافت زخم مانند در آن‌ها می‌باشند. این امر موجب تنگی نفس پیش‌رونده شود.
- سندرم تونل کارپال : درصورتی‌که آرتریت روماتوئید مچ دست شما را درگیر کند، التهاب ناشی از آن می‌تواند عصب اصلی سرویس‌دهنده به دست و انگشتان را تحت‌فشار قرار دهد.
- خشکی دهان و چشم‌ها : افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، بیشتر درخطر ابتلا به سندرم شوگرن قرار دارند، عارضه‌ای که در طی آن میزان رطوبت در دهان و چشم‌ها کاهش پیدا می‌کند.
راه های تشخیص روماتیسم مفصلی :
روماتیسم مفصلی را با توجه به سوابق پزشکی فرد مبتلا و با معاینه‌ی فیزیکی ( یعنی علائمی مانند تورم و گرمی مفصل ، توده زیرپوستی ، بد شکلی مفصل ، حرکت همراه درد، عدم توانایی در خم و راست کردن مفصل ) تشخیص می‌دهند.
راه دیگر تشخیص این بیماری آزمایش خون می‌باشد که با عکس برداری با اشعه ایکس میتوان میزان پیشرفت این بیماری را در فرد مشخص کرد.
برای تایید کردن بیماری روماتیسم مفصلی حداقل وجود ۴مورد زیر درفرد ضروری است:
ـ برجستگی‌های روماتوئید در زیر پوست
ـ عوامل روماتوئید موجود در آزمایش خون
ـ وجود آرتروز در مفاصل دست، برای مدت حداقل 6 هفته
ـ وجود آرتروز در سه مفصل یا بیشتر، برای مدت حداقل 6 هفته
ـ وجود آرتروز در مفاصل هر دو طرف بدن، برای مدت حداقل 6 هفته
ـ گرفتگی‌های صبحگاهی در اطراف مفصل که حداقل یک ساعت طول بکشد
ـ مدارکی مبنی بر وجود روماتیسم مفصلی، درعکس‌های گرفته شده با اشعه‌ی ایکس
روش‌های درمان روماتیسم مفصلی :
دارودرمانی
فیزیوتراپی
عمل جراحی
استراحت
ورزش کردن
تغذیه مناسب
پیلاتس
تایچی
یوگا
- دارودرمانی : نوع داروی تجویزشده از طرف پزشک، به شدت علائم و مدت‌زمان ابتلا به آرتریت روماتوئید بستگی دارد.
- فیزیوتراپی : ممکن است پزشک شما را به یک فیزیوتراپیست یا متخصص کاردرمانی معرفی کند. این افراد می‌توانند به شما تمریناتی را آموزش دهند تا به کمک آن‌ها انعطاف مفاصل خود را حفظ کنید. ماساژ درمانی، طب سوزنی، الکتروتراپی، اولتراسوند، تحریک الکتریکی اعصاب از راه پوست (TENS) و یونتوفورز.
- عمل جراحی : درصورتی‌که دارودرمانی نتواند فرایند آسیب به مفاصل را کند کرده و یا آن را متوقف کند، آسیب وارد شده به استخوان ها در اثر آرتروز بسیار زیاد شده و یا کنترل درد به کمک دارو ها امکان پذیر نیست ممکن است شما و پزشکتان عمل جراحی برای ترمیم مفاصل آسیب‌دیده را در نظر بگیرید. عمل جراحی می‌تواند به شما کمک کند تا عملکرد ازدست‌رفته‌ی مفصل را دوباره به دست آورید. همچنین میتوان به کمک عمل جراحی درد را کاهش داده و بدشکلی‌ها را اصلاح نمود.
- استراحت: زمانی که مفصلی دچار التهاب شود و خطر بوجود آمدن آسیب در مفصل و ساختارهای بافت نرم مجاور مثل رباط‌ها و تاندون‌ها وجود داشته باشد ، مفاصل ملتهب باید استراحت کنند.
- ورزش کردن : درد و گرفتگی ناشی از روماتیسم مفصلی، افراد را بی‌تحرک می کنند که با ادامه‌ی بی‌تحرکی‌ها ، فرد حرکت‌دادن مفاصل و قدرت عضلات خود را از دست می‌دهدو دچار گرفتگی در مفاصل خود می‌شود که با گذر زمان باعث کاهش پایداری مفصل و فرسودگی مفاصل می‌شود.
- تغذیه : تغییرات در رژیم غذایی یک راه درمان است که بتواند تاحدودی علائم را برای روماتیسم مفصلی کاهش دهد. در افرادی که اضافه وزن دارد به منظور کاهش و کمتر شدن فشار وارد شده به مفاصل ملتهب ، توصیه می‌شود که کاهش وزن داشته باشند. افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی شانس زیادی دارند که به عارضه رگ کرونر مبتلا باشند که کلسترول بالای خون یکی از عوامل دخیل در بیماری رگ کرونر است ، البته میتوان با تغییر رژیم غذایی ان را اصلاح کرد.
- پیلاتس: به‌منظور تثبیت مفاصل و تقویت عضلات حمایت‌کننده از آن‌ها ورزش مناسبی است. افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی که به دنبال عضلات قوی‌ترند، می‌توانند از این ورزش استفاده کنند.
- تایچی: این روش درمانی شامل ورزش‌های سبک و تمرینات کششی همراه با تنفس عمیق می‌باشد. بسیاری از مردم به‌منظور کاهش استرس، از تایچی استفاده می‌کنند.
- یوگا : تقریباً هرکسی می‌تواند از این ورزش سود ببرد، حتی افرادی که دچار مفاصل دردناک و حساس‌اند.
منابع
