ام اس

Multisclerosis  که با نام اختصاری MS شناخته می‌شود یک بیماری التهابی است که غلاف‌های میلین سلول‌های عصبی در نخاع و مغز دچار آسیب می‌شوند.

میلین یک لایه پروتئینی روی رشته‌های عصبی است که باعث افزایش سرعت هدایت پیام‌های الکتریکی در طول تار عصبی می‌شود و وظیفه نگهداری از سلول‌های عصبی را نیز به عهده دارد.

این آسیب دیدگی می‌تواند موجب اختلال در بخش هایی از سیستم عصبی که مسئولیت ارتباط را به عهده دارند شود و باعث ایجاد طیف وسیعی از مشکلات جسمی گردد.

ام اس یک بیماری مادام العمر است که می‌تواند باعث ناتوانی جدی شود. در بسیاری از موارد درمان علائم بیماری امکان پذیر است. این بیماری ممکن است درهرسنی دیده شود ولی بیشتر در سنین 20، 30 و 40 سال دیده می‌شود و در زنان 2 تا 3 برابر مردان دیده می‌شود.

انواع ام اس

بیماری ام اس با توجه به ویژگی‌هایی که دارد می‌تواند به چهار دسته مختلف تقسیم شود:

• عود کننده فروکش کننده
• پیشرونده اولیه
• پیشرونده ثانویه
• عود کننده پیشرونده

عود کننده فروکش کننده

ام اس عود کننده فروکش کننده شایع ترین نوع ام اس است که در85 تا 90 درصد موارد دیده می‌شود. به این نوع از ام اس که خوش خیم تر از سایر گروه‌ها است و بهتر به درمان پاسخ می‌دهد ام اس خوش خیم می‌گویند. در این نوع از ام اس حملات مکرر رخ می‌دهد و بعد هر حمله بهبودی کامل یا ناقص صورت می‌گیرد. در هر مرحله از حمله بیمار دچار تشدید علائم و یا علائم جدید می‌شود. هر یک از مراحل حداقل 24 ساعت به طول می‌انجامد. این حملات زمان مشخصی نداشته و در زمان‌های مختلف ایجاد می‌شوند.

پیشرونده اولیه

این نوع از ام اس که در حدود 10% از بیماران دیده می‌شود روند پیشرفت تدریجی داشته و در طول زمان باعث افزایش ناتوانی بیمار می‌گردد. رایج ترین درگیری در نوع پیشرونده اولیه درگیری طناب نخاعی است و پیشرفت تدریجی بیماری سبب می‌شود تا در گذر زمان بیمار دچار ضعف در اندام‌های تحتانی شود.

پیشرونده ثانویه

ام اس پیشرونده ثانویه شیوع کمتری نسبت به عودکننده فروکش کننده دارد. این نوع از بیماری ابتدا خود را بصورت عود کننده فروکش کننده نشان می‌دهد اما بعد از چند حمله، دیگر حمله‌ای رخ نمی‌دهد و بیماری پیشرفت می‌کند. تبدیل عود کننده فروکش کننده به نوع ثانویه ممکن است10 تا 20 سال طول بکشد.

عود کننده پیشرونده

ام اس عود کننده پیشرونده بدخیم ترین نوع بیماری ام اس است که احتمال ابتلا به آن بسیار اندک است. این نوع مانند نوع عود کننده اولیه همواره در حال پیشرفت است و همزمان حملاتی نیز رخ می‌دهد.

علائم ام اس

بیماری ام اس علائم فراوانی دارد. این علائم در هر فرد متفاوت بوده و قسمت‌های مختلفی از بدن را درگیر می‌کند.

علايم اولیه بیماری:

• خستگی
• مشکلات روده
• مشکلات کنترل مثانه
• مشکلات تفکر و یادگیری
• مشکلات بینایی مانند تاری
• بی حسی یا گزگز در قسمت‌های مختلف

خستگی: خستگی یکی از شایع ترین علائم بیماری ام اس است که در مراحل اولیه در 80 درصد افراد مبتلا دیده می‌شود. این خستگی به علت تخریب اعصاب ستون فقرات رخ می‌دهد.

 برای کنترل خستگی ناشی از ام اس بهتر است، ورزش کنید، از گرما دوری کنید، خواب منظم و تغذیه مناسب داشته باشید. اگر این راهکار‌ها تاثیری در رفع خستگی شما نداشته باشد می‌توانید فیزیوتراپی و کاردرمانی را امتحان کنید.

مشکلات روده: در بیماران مبتلا به ام اس مشکلات گوارشی مانند یبوست رخ می‌دهد که علت آن عدم ارتباط و هماهنگی بین اعصاب وعضلات می‌باشد. برای کنترل حرکات روده‌ای افراد باید نسبت به دفع خود آگاه باشند، پیام‌های مرتبط با نیاز به دفع به مغز ارسال می‌شوند. در افراد مبتلا به ام اس ممکن است این پیام‌ها درست به مغز ارسال نشوند و فرد دچار یبوست شود.

مشکلات کنترل مثانه: اختلالات مثانه مانند بی اختیاری ادرار از علائم بیماری ام اس می‌باشد که بیشتر افراد مبتلا درجات مختلف آن را تجربه می‌کنند. اگر واکنش‌های ایمنی به بیماری سلول‌های عصبی که به سمت مثانه می‌رود را از بین ببرند این اتفاق رخ می‌دهد.

برخی دارو‌ها و سبک زندگی شما می‌تواند برای رفع مشکل بی‌اختیاری ادرار در اثر ام اس موثر باشد. بعضی دارو‌ها مانند تولترودین، اوکسی بوتینین و ایمی پرامین با تجویز پزشک می‌توانند به بهبود مشکل عدم کنترل ادرار کمک کنند. علاوه بر این روش درمانی تحریک عصب تیبیال از راه پوست که در این روش یک الکترود کوچک به همرا یک سوزن در مچ پا قرار داده می‌شود که الکترود پالس‌های عصبی را به عصب‌هایی که به مثانه اثر گذاشته اند منتقل‌کند. این درمان حدود 30 دقیقه طول می‌‌کشد و هفته‌ای یک بار انجام می‌گیرد. یکی دیگر از روش‌های درمانی تزریق بوتاکس است که باعث فلج شدن عضلاتی می‌شود که باعث افزایش فعالیت مثانه می‌شوند. اینتراستیم از دیگر راه‌های درمان مشکلات مثانه است در این روش جراح یک وسیله زیر پوست شما قرار می‌دهد که عصب‌های ساکرال را تحریک می‌کندبا این کار مشکل بیش فعالی مثانه کاهش می‌یابد. شما نباید برای کنترل ادرار خود مصرف مایعات را پایین بیاورید زیرا این کار می‌تواند مشکلات جدی برای کلیه ایجاد کند.

مشکلات تفکر و یادگیری: اگر ضایعات در قسمتی از مغز که به حافظه مربوط است ایجاد شود سبب ایجاد اختلال در حافظه می‌گردد که می‌توان سبب بروز مشکلاتی همچون کند شدن فرآیند تفکر ویاد گیری وعدم تمرکز شود. برای کنترل اختلالات حافظه می‌توانید ورزش‌کنید، خواب منظم داشته باشید، دارو مصرف کنید و تمرینات تقویت حافظه را انجام دهید.

مشکلات بینایی: ایجادمشکلات بینایی در ام اس به علت تخلیه پوشش سلول‌های عصبی مربوط به چشم است. رایج ترین مشکل بینایی در ام اس التهاب عصب بینایی است که به آن نوریت گفته می‌شود. نوریت سبب مشکلاتی مانند درد، تاری دید، حرکات غیر ارادی چشم، دید کم نور و دید بدون رنگ می‌شود. مشکلات بینایی در ام اس معمولا خود به خود بهبود می‌یابند با این وجود در صورت پیشرفت بیماری علائم بینایی نیز شدیدتر می‌شود. این مشکلات باید به موقع تشخیص و درمان شوند.

 راه‌های درمان مشکلات چشمی ناشی از ام اس تزریق استروئید‌ها مانند متیل پردنیزولون وریدی که سه روز یک بار برای عقب انداختن حملات بعدی تجویز می‌شود، سایر دارو‌ها مانند باکلوفن و کلونازپام ممکن است به کاهش حرکات غیر ارادی چشم کمک کنند و برخی آنتی هیستامین‌ها برای ترمیم میلین‌ها مصرف می‌شوند.

بی حسی و گزگز در قسمت‌های مختلف بدن: بی‌حسی و گزگز یکی از علایم شایع ام اس است. در این بیماری به دلیل آسیب اعصاب سیگنا‌ل‌های متناقضی ارسال می‌شود و گاهی هیچ سیگنالی ارسال نمی‌شود که موجب بی حسی می‌شود. بیشتر نواحی انگشتان دست، بازوها، پاها و صورت دچار گزگز شدن و بی حسی می‌شوند.

علائم ام اس در مراحل پیشرفته:

• سرگیجه
• راه رفتن ناپایدار
• لرزش دست و پا
• از دست دادن تعادل
• درد و اسپاسم عضلانی
• صحبت کردن، بلعیدن و نفس کشیدن

سرگیجه: سرگیجه یکی از علائمی است که بیماران مبتلا به ام اس تجربه می‌کنند که ممکن است با حالت تهوع همراه باشد. وجود ضایعات در ساقه مغز که وظیفه کنترل تعادل را به عهده دارد می‌تواند موجب سرگیجه شود.

برای درمان سرگیجه ناشی از ام اس می‌توانید  دارو‌هایی که پزشک تجویز می‌کند را مصرف کنید، فعالیت ورزشی انجام دهید و از طب سوزنی و فیزیوتراپی استفاده کنید.

راه رفتن ناپایدار: مخچه بخشی از مغز است که به کنترل حرکات کمک می‌کند وقتی عصب‌های این قسمت آسیب میبیند راه رفتن دچار اختلال می‌شود. حدود دو سوم افراد مبتلا به ام اس توانایی راه رفتن خود را از دست نمی‌دهند هرچند شاید نیاز باشد از واکر یا عصا کمک بگیرند.

از روش‌های درمان اختلال در راه رفتن فیزیوتراپی، کار درمانی، ورزش، درمان دارویی، تزریق بوتاکس و مراجعه به پودیاتریست را می‌توان نام برد.

لرزش دست و پا: لرزش یک حرکت غیر ارادی اندام‌ها است که ممکن است در اثر ام اس رخ دهد. این لرزش درجات مختلفی دارد و می‌تواند خفیف تا شدید باشد. گاهی لرزش آنقدر خفیف است که هیچکس دیگری متوجه آن نمی‌شود اما ممکن است آنقدر شدید باشد که یک فنجان پر بریزد. در تعداد بسیار کمی از مبتلایان لرزش شدید اندام‌ها رخ می‌دهد.

از دست دادن تعادل: مشکل عدم تعادل در بیماری ام اس رایج است.مشکلات تعادل می‌تواند به دلیل قطع ارتباط بین مغز و سایر نقاط بدن باشد.ممکن است هر از گاهی روی پاهای خود تکان بخورید یا نیاز باشد نسبت به قبل در حرکت خود بیشتر دقت کنید تا تعادل خود را از دست ندهید. اگر مغز به شما بگوید حرکت کنید ولی پیام به پای شما نرسد منجر به زمین خوردن شما می‌شود.

درد و اسپاسم عضلات: اسپاسم به معنی سفتی عضلات است که به انقباضات ناگهانی در دست‌‌ها و پاها به‌ همراه درد مزمن اشاره دارد و از علائم بیماری ام اس است. در بیشتر اوقات پاها و کمر دچار درد‌های مزمن می‌شوند.

صحبت کردن، بلعیدن و نفس کشیدن: طبق تحقیقات 40 درصد افراد مبتلا به ام اس دچار مشکلات گفتاری مانند ضعف در بیان که بیشتر در مواقع خستگی رخ می‌دهد، تغییر تن صدا و گرفتگی صدا و تنفس می‌شوند. بیماران مبتلا به ام اس می‌توانند برای بهبود علائم گفتاری به گفتار درمان مراجعه کنند.

چه عواملی می‌توانند خطر ابتلا به ام اس را افزایش دهند؟

سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی در مبتلا شدن به ام اس نقش دارد. اگر در خانواده‌ای پدر ومادر یا خواهر و برادر فردی به ام اس مبتلا باشند احتمال ابتلا او به بیماری افزایش می‌یابد. 

سن: ام اس در هرسنی ممکن است رخ بدهد اما بیشتر در سنین 20 تا 40 سالگی شروع می‌شود.

سیگار کشیدن: افراد سیگاری بیشتر از افراد غیر سیگاری در معرض ابتلا به ام اس قرار دارند.

نژاد: افراد سفید پوست نسبت به افراد سیاه پوست بیشتر به ام اس مبتلا می‌شوند.

کمبود ویتامین D: کمبود مقادیر ویتامین D در بدن و قرار نگرفتن در معرض نور خورشید احتمال ابتلا به ام اس را می‌افزاید.

راه‌های پیشگیری از ام اس

برای پیشگیری از ام اس ویتامین D و امگا 3 مصرف کنید، سیگار نکشید، استرس خود را کنترل کنید، مصرف میوه و شیر را در رژیم غذایی خود بگنجانید، وزن خود را متعادل نگه دارید و ورزش کنید.

راه‌های تشخیص ام اس

تشخیص ام اس بسیار پیچیده است زیرا هیچ آزمایشی وجود ندارد که به‌طور مستقیم آن را مثبت نشان دهد.

اما برخی راه‌ها و آزمایشات وجود دارند که از طریق آن‌ها می‌توان به وجود این بیماری پی برد.

مراجعه به متخصص مغز و اعصاب

متخصص مغز و اعصاب نشانه‌هایی مانند قدرت دست و پا، ضعف در بینایی و تعادل و هماهنگی بدن شما را بررسی می‌کند و تشخیص می‌دهد که این مشکلات می‌تواند به‌دلیل وجود بیماری ام اس باشد یا خیر.

 ام ار ای

ام ار ای یک اسکن بدون درد است که از امواج رادیویی برای تولید تصاویر دقیق از داخل بدن استفاده می‌کند.

ام ار ای نشان می‌دهد که غلاف میلین سالم است یا دچار آسیب شده است که می‌تواند به تایید تشخیص در اکثر افراد مبتلا کمک کند.

آزمایش خون

آزمایش خون بخشی از مراحل تشخیص ام اس است. این آزمایش نمی‌تواند ام اس را به‌طور قطعی تشخیص دهد اما می‌تواند وجود سایر بیماری‌ها مانند ایدز، اختلالات ارثی، بیماری لایم وسیفلیس را رد کند.

تست پتانسیل برانگیخته

تست پتانسیل برانگیخته شامل سه نوع بینایی، شنوایی و جسمی-حرکتی است که رایج‌ترین نوع آن میزان عملکرد چشم را ارزیابی می‌کند.

الگو‌های صفحه‌ای برای ایجاد پتانسیل‌های تحریک بینایی به‌کار می‌رود و امواج مغزی شما با استفاده از تکه‌های چسبناک و کوچک به‌نام الکترود که بر روی سر شما قرار دارد بررسی می‌شود.

پونکسیون کمری

در پونکسیون کمری که در حالت بی‌حسی انجام می‌شود، نمونه‌ای از مایع نخاع با فرو کردن سوزن در قسمت پایین کمر گرفته می‌شود. وجود تغییرات در مایع می‌تواند نشان دهنده وجود مشکل در سیستم عصبی باشد سپس آنتی بادی‌ها و سلول‌های ایمنی داخل نمونه مورد آزمایش و ارزیابی قرار می‌گیرند که نشان دهنده این است که سیستم ایمنی شما با بیماریی در نخاع و مغز مبارزه می‌کند.

راه‌های درمان ام اس

تا حالا درمان قطعی برای بیماری ام اس شناسایی نشده است ولی درمان‌هایی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توان شدت بیماری را کاهش داد.

دارو درمانی

دارو‌هایی که برای این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرند دارو‌های تعدیل کننده سیستم ایمنی هستند. این دارو‌ها به شکل تزریقی و خوراکی وجود دارند. از دارو‌های ام اس می‌توان به ناتالیزوماب، گلاتیرامر و فینگولیمود اشاره کرد.

با توجه به علائم موجود در بیمار می‌توان از برخی دارو‌های مسکن برای بهبود درد‌ نوروپاتیک استفاده کرد و سایر دارو‌ها مانند ضد افسردگی در صورت وجود افسردگی در بیمار، دارو‌هایی برای کنترل ادرار، ضد اسپاسم برای رفع اسپاسم و دارو‌های تقویت جنسی برای بهبود مشکلات جنسی موثر هستند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی می‌تواند بسیاری از علائم ام اس را کاهش دهد. در فیزیوتراپی تمرینات حرکتی خاصی برای تمرکز روی یک ناحیه از بدن جهت بازگرداندن توانایی بیمار و کنترل علائمی مانند احساس خستگی، مشکلات حرکتی، مشکلات تعادل، تسکین درد و بهبود ضعف انجام می گیرد.

تحریک مغناطیسی مغز

تحریک مغناطیسی مغز یکی از روش‌های درمانی است که از پالس‌های مغناطیسی برای فعال کردن بخش‌های مختلف مغز استفاده می‌شود. پزشک یک ابزار الکترومغناطیسی را مقابل پیشانی بیمار قرار می‌دهد که پالس های مغناطیسی را به نواحی مورد نظر در مغز هدایت می‌کند. این روش درمانی برای بیمارانی استفاده می‌شود که در طول بیماری دچار افسردگی حاد شده‌اند و دارو‌های ضد افسردگی پاسخگو نبوده است. تحریک مغناطیسی مغز تا حدود زیادی به رفع افسردگی و خستگی کمک می‌کند.

مگنت تراپی

مگنت تراپی یک روش درمانی بی‌خطر است که در آن سیگنال‌های مغناطیسی برای تاثیر گذاری و تحریک ترمیم مجدد سلول‌های آسیب دیده مورد استفاده قرار می‌گیرند.

منابع:

• ام اس از NHS
• ام اس از دکتر فروغ
• ام اس از tavandarman

بازگشت به لیست