سرگیجه
سرگیجه احساس شایع و ناخوشایندی است که برای بسیاری از افراد اتفاق می‌افتد. احتمالا برای بسیاری از افراد پیش آمده است که احساس کنند اجسام اطرافشان در حال حرکت است، در صورتی که این‌طور نیست. سرگیجه حالتی است که در آن بدن تعادل خود را از دست می‌دهد و دچار ضعف و بی‌حالی می‌شود. هنگامی‌که سرگیجه رخ می‌دهد فرد احساس سبکی بیش از حد در ناحیه سر دارد و چشمانش سیاهی می‌رود که گاهی با حالت تهوع و از دست دادن قدرت جسمانی همراه می‌شود. سرگیجه به تنهایی یک بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از بیماری محسوب می‌شود. این نشانه طیف وسیعی از بیماری‌ها را در بر می‌گیرد. سرگیجه اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که مشکلی در گوش داخلی، مغز یا مسیر عصب وجود داشته باشد. سرگیجه به ندرت نشانه یک وضعیت تهدید کننده زندگی است. درمان این عارضه به علت و علائم برخی بیماری‌ها بستگی دارد.
انواع سرگیجه
دو دسته سرگیجه وجود دارد: سرگیجه محیطی و سرگیجه مرکزی.
سرگیجه محیطی: سرگیجه محیطی رایج‌ترین نوع سرگیجه است. یکی از دلایل زیر ممکن است عامل ایجاد سرگیجه محیطی باشد:
- سرگیجه وضعیتی خوش خیم ناگهانی: از شایع‌ترین سرگیجه‌ها می‌باشد و حسی شدید و مختصر ایجاد می‌کند. سرگیجه وضعیتی حالتی است که در آن تغییرات خاصی در موقعیت سر ایجاد می‌شود. این سرگیجه از بلورهای کلسیمی که در کانال‌های نیم دایره گوش شناور هستند، ناشی می‌شود.
- وستیبولوپاتی حاد محیطی: ممکن است ناشی از التهاب گوش داخلی باشد که باعث شروع ناگهانی سرگیجه می‌شود.
- بیماری :Meniereدر حقیقت به دلیل وجود نوعی اختلال در گوش داخلی است که بر تعادل و شنوایی تأثیر می‌گذارد .هنگامی‌که مایع بیش از حد در گوش داخلی جمع شود، می‌تواند دوره‌های ناگهانی سرگیجه را ایجاد کند که چند ساعت طول می‌کشد.
سرگیجه مرکزی: زمانی‌که مشکلی در مغز ایجاد شود، سرگیجه مرکزی رخ می‌دهد که می‌تواند توسط شرایط مختلف به منبع معتمد تبدیل شود، از جمله:
علائم سرگیجه
سرگیجه یک علامت است، اما می‌تواند در کنار علائم دیگر نیز ایجاد شود یا رخ دهد.
این علائم می‌تواند شامل:
- سردرد
- سبکی‌سر
- تهوع و استفراغ
- مشکلات تعادلی
- احساس پُری در گوش
- احساس بیماری حرکت
- صدای زنگ در گوش، که وز وز گوش نامیده می‌شود.
- نیستاگموس، که در آن چشم‌ها به‌طور غیر ارادی حرکت می‌کنند، معمولاً از یک طرف به طرف دیگر
همچنین سرگیجه می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- سردرد‌های میگرنی: یک بیماری شایع عصبی است که باعث درد شدید در سر می‌شود و احساس تپش در طرف سر ممکن است چندین ساعت طول بکشد و ممکن است تا چند روز ادامه پیدا کند. میگرن معمولا همراه با استفراغ، حساسیت به نور و صدا، سرگیجه و سوزن سوزن شدن بدن است.
- ضربه یا آسیب به سر: آسیب به سر ممکن است به علت صدمات ناشی از ضربه به سر مانند سقوط، تصادف رانندگی یا صدمات دیگری مانند سکته مغزی رخ دهد.
- جراحی گوش: بعد از جراحی، گوش‌ها در موقعیت جدیدی قرار می‌گیرند که باید در آن تثبیت شوند. همچنین عوارضی مانند سرگیجه را به دنبال دارد.
- زونا داخل یا اطراف گوش: زونا یک عفونت ناشی از ویروس واریسلا-زوستر است که باعث آبله مرغان می‌شود. حتی پس از پایان عفونت آبله مرغان ممکن است این ویروس سال‌ها در سیستم عصبی شما زنده بماند و دوباره به صورت بیماری زونا فعال گردد. افرادی که در گذشته به این عفونت دچار شده‌اند، ممکن است به زونای گوش دچار گردند که سرگیجه یکی از علائم آن می‌باشد.
- بیماری اتواسکلروز: به رشد غیر طبیعی استخوان در گوش میانی، بیماری اتواسکلروز می‌گویند.
- آتاکسی: آتاکسی به فقدان کنترل عضلات و هماهنگی حرکات ارادی مانند راه رفتن یا برداشتن اشیاء گفته می‌شود.
- سیفلیس: عفونت مقاربتی است که توسط نوعی باکتری بنام تریپونما پالیدوم ایجاد می‌شود. اولین نشانه سفیلیس، زخم کوچک و بدون درد است.
- آکوستیک نورما: یکی از بیماری‌های گوش که به شکل توده خوش خیم است آکوستیک نورما نام دارد.
- بیماری مالتیپل اسکلروز: مالتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری ناتوان کننده مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) است.
- کمبود ویتامین
کمبود برخی از ویتامین‌ها در بدن، می‌تواند باعث بروز سرگیجه شود. برای مثال کمبود ویتامین B12 در بسیاری موارد، ایجاد سرگیجه و تهوع می‌کند.
- فشار خون پایین
افرادی که دچار فشارخون پایین هستند، هنگام افت فشار، سرگیجه می‌گیرند. این افراد به هنگام نشستن یا حرکات سریع، احساس ضعف و به دنبال آن سرگیجه می‌کنند.
- افت قند خون
بدن برای تامین انرژی مورد نیاز خود، به مقدار مشخصی قند نیاز دارد. زمانی که مقدار این قند به پایین‌تر از میزان نیاز بدن برسد، اولین علامت آن سرگیجه است. این سرگیجه همراه با احساس خستگی، بالا رفتن ضربان قلب، تعریق زیاد، بی‌قراری و احساس ضعف همراه است.
- اضطراب شدید
بعضی از افرادی که اضطراب و استرس زیادی دارند، دچار سرگیجه می‌شوند. این افراد در مکان‌های شلوغ یا زمانی که به هر دلیل دچار اضطراب می‌شوند، احساس دوران در سر دارند.
- سرگیجه در سفر با کشتی، قایق یا حتی خودرو
گاهی پیش از سوار شدن به کشتی، هواپیما و حتی قطار توصیه می‌کنند که قرص سرگیجه مصرف کنید! بسیاری از افراد هنگام سفر با کشتی یا قایق، احساس سرگیجه شدیدی را تجربه می‌کنند. این عارضه بسیار شایع است و در بسیاری موارد حتی تا چند روز بعد از سفر نیز حالت سرگیجه ادامه خواهد داشت.
- سرگیجه در دوران بارداری
حالت تهوع و سرگیجه از مشکلات شایع در دوران بارداری است. تغییر در مایعات داخل گوش داخلی می‌تواند منجر به علائم زیر شود:
- سرگیجه
- احساس پُری در گوش
- بی‌ثباتی همراه با عدم تعادل
- وزوز گوش و مشکلات شنوایی
حالت تهوع در تمام دوران بارداری شایع است، اما در طی دوران بارداری تمایل به کاهش دارد. بسیاری از زنان در این بررسی حالت تهوع را به سرگیجه ارتباط دادند. مشکلات تعادل نیز متداول بود، اما این روند در طول سه ماهه دوم و سوم وخیم‌تر می‌شود. درمان دارویی ممکن است برای کاهش حالت تهوع، سرگیجه و سایر علائم مربوط به سرگیجه در دوران بارداری وجود داشته باشد، اما باید در این موارد با پزشک خود مشورت کنید.
تشخیص سرگیجه
گاهی تشخیص نوع محیطی و مرکزی از روی شرح حال بیمار کار دشواری است و با معاینات دقیق نورولوژیک توسط یک متخصص مغز و اعصاب و تست‌های تشخیصی، علت سرگیجه تشخیص داده می‌شود. درمان سرگیجه با توجه به علت زمینه‌ای آن صورت می‌گیرد، تشخیص صحیح بسیار مهم است. انجام برخی از آزمایش‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا به موقع نوع سرگیجه را تعیین کنید. این آزمایش‌ها عبارتند از:
رانش سر: در این آزمایش بیمار به بینی آزمون‌گر نگاه می‌کند و آزمون‌گر سرش را به سرعت به طرفی حرکت می دهد. سپس به دنبال حرکت درست چشم می گردد.
رومبرگ: در طی این آزمون بیمار چشم‌های خود را بسته و پاهای خود را روی هم قرار می‌دهد. سپس چشم‌ها را بسته و سعی می‌کند تا جای ممکن تعادل خود را حفظ کند.
آزمون دیکس- هالپایک: در حالی که بیمار روی تخت معاینه نشسته است، در حالی که سرش اندکی به سمت راست و یا اندکی به سمت چپ خم است باید به سرعت از موقعیت نشسته به موقعیت خوابیده در آید. پزشک حرکات چشم‌ها را هنگام انجام این عمل بررسی می‌کند تا بیشتر به علت سرگیجه پی ببرد.
روان درمانی سرگیجه: اگر علت سرگیجه به اختلال‌ها اضطرابی مربوط می‌شود، روان درمانی می‌تواند در تسکین علائم آن تاثیر مثبتی بگذارد.
تصویربرداری: در بیشتر مواقع تصویربرداری بهترین گزینه برای تشخیص هستند. پرکاربردترین آزمون‌های تصویربرداری برای تشخیص سرگیجه عبارتند از:
- سی تی اسکن
- ام آر آی
درمان سرگیجه
بعضی از انواع سرگیجه بدون درمان برطرف می‌شوند، اما در برخی از مشکلات اساسی ممکن است نیاز به پیگیری پزشکی داشته باشد.
داروهایی در دسترس هستند که می‌توانند برخی از علائم را تسکین دهند. این داروها شامل آنتی‌هیستامین‌ها و ضدتهوع‌ها به منظور کاهش بیماری حرکت و حالت تهوع هستند. اگر سایر روش‌های درمانی مؤثر نباشد ممکن است عمل جراحی ضروری باشد.
درمان‌های خانگی سرگیجه
اقداماتی وجود دارد که می‌توانید در خانه برای برطرف کردن سرگیجه و محدود کردن تأثیر آن بر زندگی روزانه انجام دهید.این اقدامات عبارتند از:
- خوابیدن روی دو یا چند بالش
- به محض احساس سرگیجه بنشینید.
- هنگام برخاستن در شب نور کافی باشد.
- از حرکت ناگهانی خودداری کنید و در صورت لزوم عصا راه بروید.
- هنگامی که چرخش شدید است در یک اتاق آرام و تاریک دراز بکشید.
- برای برداشتن چیزی به جای خم شدن بیش از حد، روی زانو بنشینید.
- در صورت بروز سرگیجه مکرر و بدون اخطار، از رانندگی با ماشین یا کار با ماشین آلات سنگین خودداری کنید.
- مایعات کافی بنوشید، یک رژیم غذایی سالم داشته باشید، به اندازه کافی بخوابید و از استرس دوری کنید.
برخی داروهای گیاهی نیز به بهبود علائم سرگیجه کمک می‌کنند مانند:
- زردچوبه
- فلفل قرمز
- ریشه زنجبیل
- جینکو بیلوبا
منابع:
