اسپاسم

اسپاسم چیست (انواع اسپاسم و درمان‌ها)

اسپاسم عضلانی muscle spasm و یا گرفتگی عضلانی muscle cramp
اسپاسم یا تَنجِش چیست : منظور از اسپاسم عضلات ، انقباضات غير ارادی عضلات بدن می‌باشد.یک اختلال عمومی است به حالتی دردناک که در میان عامه ، گرفتگی نیز گفته میشود که انقباض غیر ارادی ماهیچه‌هاست. اسپاسم عضلانی به صورت ناگهانی اتفاق می‌افتد و معمولاً به سرعت هم برطرف می‌شود‌. انقباض و حرکات غیر ارادی عضله در بسیاری از اوقات زیر پوست که قابل مشاهده است. اين امرعمدتاً در نواحی گردن، پشت، شانه واسپاسم ران و ساق عمدتا در نیمه شب رخ مي دهد و گاهی انقباضات كوتاه و پشت سر هم در يك عضله رخ می‌دهد كه اين امر را هم جزء اسپاسم عضلانی محسوب می‌كنيم.

اسپاسم انواع مختلفی دارد ، از جمله علل اسپاسم عضلانی دیستونی ، هیپوکلسمی ،آلکالوز ، مننژیت، صرع، آسیب مراکز عصبی بالاترمانند قطع نخاع ، کزاز و یا فشار زیاد در ورزش هستند. درد مزمن گردن و کمر منجربه بروز اسپاسم‌های عضلانی می‌شود. گروه‌های بزرگ ماهیچه‌ای تنه را تشکیل می‌دهند ونیز شامل ماهیچه‌های گردن، دیواره‌ی سینه، کمر، بازوها و پاها می‌شود. اسپاسم این ماهیچه‌ها گاهی ممکن است ناشی از یک جراحت باشد و گاهی هم ناشی از تغییرات رخ داده در رگ‌های ستون فقرات است. فعالیت‌های ورزشی جدید هم می‌تواند منجر به اسپاسم عضلانی شود. هنگامی که فردی حرکات شکم مانند دراز نشست را در تعداد و سرعت‌های بالا انجام می‌دهد، امکان بروزاسپاسم عضلات شکم وجود دارد. انقباض ناگهانی یک یا چند عضله که با درد شدیدی همراه است. تقریباً درهمه افراد و سنین دیده می شود، اما در بزرگسالان و افرادی که مسن هستند بیشتر دیده می شود. در حالی که بیشتر اسپاسم‌های عضلانی موقتی هستند ، گاهی اوقات گرفتگی می‌تواند به طور منظم عود کند. دراین حالت ها، فرد قطعاً باید از متخصص کمک بگیرد. می توان از روش های مختلفی مانند کمپرس گرم و سرد ، دارو ، ورزش ، ماساژ در درمان آن استفاده کرد. اسپاسم ماهیچه‌‌های اسکلتی معمولا ماهیچه‌هایی را درگیرخواهدکرد که فعالیت بیشتری انجام می‌دهند. گرفتگی ماهیچه‌ها باعث ایجاد یک درد حاد ناگهانی درهنگام انقباض وحرکت می‌شود. در این حالت آن ماهیچه‌ای که دچار اسپاسم شده است به صورت برجسته و برآمده درزیر پوست قابل لمس است.
بیماری‌های سیستماتیک مانند کم خونی، دیابت ، بیماری‌های کلیوی و بیماری‌های تیروئیدی و دیگر بیماری‌های هورمونی، می‌توانند باعث ایجاد گرفتگی ماهیچه‌ای شوند. 

    اگر گرفتگی عضلات پی درپی اتفاق بیفتد ، باید به پزشک مراجعه نمود تا علت آنرا پیدا کند ودرمان لازم را تجویز نماید.

علل اسپاسم عضلانی:

از عواملی که می‌توانند باعث گرفتگی عضلات یا اسپاسم عضلانی شوند، می‌ توان به کم آبی بدن ، چاقی ، بارداری ، گردش خون ناکافی به دلیل تنگ شدن عروق ، فشار براعصاب ستون فقرات، کمبود مواد معدنی در بدن مثل کلسیم ، منیزیم یا پتاسیم ، داروهای دیوریتیک که بیشتر برای فشارخون بالا استفاده می‌شوند، خستگی عضلانی ناشی از ورزش کردن را نام برد. علاوه بر ماهیچه های اسکلتی ، اندام هایی دیگری نیز هستند مانند رحم ، دیواره رگ های خونی روده ، مجاری صفراوی ، اسپاسم فک ، معده و روده نیز می‌توانند در معرض گرفتگی واسپاسم باشند. آلودگی با سمومی مانند استریکنین می تواند عامل ایجاد اسپاسم عضله باشد. یکی از علل مهم بروز اسپاسم، کاهش اکسیژن است. درصورتی که اکسیژن محیطی که فرد درآن قرارگرفته کم باشد، ممکن است فرد دچاراسپاسم شود که دراین حالت قرارگرفتن دریک محیط پراز اکسیژن و تنفس عمیق می تواند موثرباشد. ورزش در هوای بسیار گرم، که باعث تعریق فراوان شود و در نتیجه از دست دادن املاح بدن هم میتوانند زمینه ساز گرفتگی عضله باشند.

اسپاسم عضلانی ممکن است است هر زمان از روز اتفاق بیفتد و گاهی دردی ناگهانی و غیرقابل تحمل ایجاد کند. اگر از این درد خسته شده‌اید و گرفتگی عضلات ناراحت‌تان می‌کند، زمان آن است که در رژیم غذایی، حالت نشستن و ایستادن، مصرف نوشیدنی‌ها و عادات ورزشی خود تغییراتی ایجاد کنید و چند درمان طبیعی را به‌کار بگیرید.

 اسپاسم عضلات به دو نوع کلی و جزئی تقسیم می شود:

اسپاسم کلی ، تمام عضلات را دربرمی گیرد و شایع ترین علت آن کاهش آب بدن است که با نوشیدن آب و مایعات زیاد برطرف می شود.

اسپاسم جزیی ، قسمتی از بدن مثل کمر یا گردنرا درگیرمی کند و فروان ترین علت آن، انجام حرکت ناگهانی دراین قسمت ها است.

بیشترین نقاطی که دچاراسپاسم می شوند گرفتگی کمر و گردن بیشتراز سایر نقاط بدن دچارگرفتگی عضلات می شوند.

درمان اسپاسم

• استفاده از كشش روی عضله ای که دچار اسپاسم شده است.اگر بتوانيد عضله‌ای را كه دچاراسپاسم شده تحت كشش قرار دهيد و برای چندين ثانيه اين كشش را حفظ كنيد دربسياری ازموارد اسپاسم برطرف می‌گردد. مثلا :
  *حرکات کششی برای گرفتگی عضلات ساق پا => به پشت بخوابید و پاهای خود را بکشید و پنجه و انگشتان را به سمت سر خم کنید ، این حرکت را تا زمان برطرف شدن اسپاسم حفظ کنید .
  *حرکات کششی برای گرفتگی عضلات ران => در حالت تعادل بایستید میتوانید برای حفظ تعادل خود به صندلی تکیه دهید سپس پای خود را از زانو خم کنید از قسمت مفصل ران را به عقب بکشید و قوزک پای خود را نگه دارید و پای خود را از پشت به سمت باسن بالا بکشید .
  *حرکات کششی برای گرفتگی عضلات گردن => نشسته یا ایستاده باشید وبه ترتیب شانه های خود را به جلو – بالا – پایین – پشت بچرخانید و این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید سپس ۱۰ بار دیگر در جهت مخالف حرکت را انجام دهید .

• ماساژ دادن آرام ، قسمتی که دچار اسپاسم و گرفتگی شده است یکی از بهترین راه های درمان است و اگر قسمتی که دچار گرفتگی و اسپاسم شده در دسترس نباشد ، نواحی مجاور آن قسمت را نیشگون بگیرید و این کاررا تا برطرف شدن اسپاسم ادامه دهید .
• اسپاسمی كه برای مدت طولانی ادامه يافته باشد را برخی مواقع با حرارت مطلوب به مدت ۱۵-۳۰ دقيقه و به مقدارچندين باردرروزمی‌توان برطرف كرد یا استفاده از حمام گرم ، دوش آب داغ که به آرام کردن عضله اسپاسم شده کمک میکند البته گرچه گرما در در تسکین درد خوب است اما می‌تواند ورم و التهاب را بدتر کند ولی یخ ورم را کاهش می‌دهد.
• استفاده از يخ برروی محل اسپاسم به مدت ۱۵-۳۰ دقيقه هر ۳ الی ۴ ساعت تا رفع علائم اسپاسم البته یخ را با پارچه یا حوله بپوشانید تا مستقیم با پوست تماس نداشته باشد.
• تغییر کفش‌ها (گاهی اوقات ممکن است کفشی پای شما را تحت فشار قرار داده باشد و شب، موجب گرفتگی عضلات پای شما بشود) 
• در صورت بی‌قراری و اسپاسم های مداوم درطول شب در پای فرد امكان دارد پزشك داروهای خاصی را به شما تجويز كند.
• گاهی پزشك به شما ورزشهای كششی خاصی را توصيه خواهد نمود.
• باید استراحت کافی درزمان اسپاسم داشته باشید.
• زیرنظرپزشک متخصص مغز و اعصاب از مسکن درد و آرام بخش استفاده کنید.

 پيشگيری از اسپاسم

پرداختن به انجام ورزش‌های كششی قبل از ورزش تأثير بسزائی در پيشگيری ازاسپاسم عضله دارد. کسانی که به گرفتگی شبانه عضلات پا درکیرند میتوانند قبل خواب به انجام تمرین هایی مثل درجا زدن ، استفاده چنددقیقه ای از دوچرخه ثابت ، بالا و پایین رفتن از پله . البته انجام ورزش های سبک بسیار مفید است اما ورزش های سنگین پیش از خواب روی خواب شما تاثیر میگذارد ، پس ازانجام دادن آن پیش از خواب بپرهیزید. وضعیت خود را بهبود ببخشید – وضعیت نامناسب مانند چرت زدن در طول تمام روز ممکن است خطر ابتلا به اسپاسم کمر خود را افزایش دهد.
استفاده از مايعات زياد در حين ورزش مي تواند در جلوگيری از اسپاسم موثر باشد. كم آبی بدن يكی ازعلل اسپاسم عضله است.  
 ورزش منظم – درگیر شدن در برنامه کششی و تقویتی برای کمروعضلات و انجام منظم برخی از فعالیت هایی که با قلب وعروق شما مشارکت می‌کنند ، کمک می‌کند که شما کمری سالم تر داشته باشید و خطراسپاسم به حداقل برسد.

سعی کنید به درستی بایستيد و بنشنيد مثلاً اسپاسم گردن در افرادی كه در مقابل كامپيوتر قوز می كنند و مدتها در يك وضعيت خاص به مانيتور نگاه می‌كنند بسیارشايع است.

اسپاسم انواع مختلفی دارد و انواع دیگری از اسپاسم‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اسهال با دردهای کولیکی همراه است، ماهیچه‌های دیواره‌ی روده بزرگ درست پیش از اسهال دچار گرفتگی می‌شوند.
• دردهای شکمی زمان خونریزی ماهیانه زمانی رخ می‌دهد که ماهیچه‌های دیواره‌ی رحم با قدرت زیادی منقبض می‌شوند.
• ماهیچه‌هایی که مری را در برگرفته اند، زمانی که بازگشت اسید معده باعث تحریک پذیری دیواره مری می‌شود هم می‌توانند باعث اسپاسم عضلانی شوند.
• زمانی که سنگ کلیه در مجرای ادراری حرکت می‌کند، ماهیچه‌هایی صاف تشکیل دهنده‌ی این مجرا که کلیه را به مثانه متصل می‌کنند، دچار اسپاسم شده و باعث ایجاد درد خاصی می‌شوند. غالبا این نوع درد با حالت تهوع و استفراغ همراه بوده و به آن اسپاسم کلیوی گفته می‌شود.

چه کسانی دچار گرفتگی عضله میشوند؟

تقریباٌ هر کسی در طول عمرش دچار گرفتگی عضله میشود. در هنگام تنیس یا شنا یا بسیاری ورزش های دیگر ممکن است است عضله شما دچار اسپاسم شود. این وضعیت در بعضی افراد بخصوص در حین ورزش بیشتر دیده میشود.

• کسانی که ورزش های استقامتی انجام میدهند مثلاٌ دو ماراتن بیشتر دچار این وضعیت میشوند.
• کسانی که عضلات بدنشان تحمل فشارشدیدی را که به آن میاید ندارد دچار گرفتگی عضله میشوند.
• نوجوانان، افراد با سن بالاتر از 65 سال، افراد بیمار، افراد چاق ، کسانی که فعالیت بدنی شدیدی دارند  و کسانی که از بعضی داروهای خاص استفاده میکنند بیشتر در معرض گرفتگی عضله هستند.
• گرفتگی عضله در ورزشکارانی که در فصل ورزش خود نیستند و بنابراین بدنشان آماده نیست و زودتر خسته میشود بیشتر دیده میشود. در انتهای یک فعالیت بدنی و ورزشی شدید و یا حتی بعد از 6-4 ساعت ممکن است اسپاسم ایجاد شود.

کدام پزشکان گرفتگی عضلانی را درمان می‌کنند؟

اگر اسپاسم شما رفع نشد در ابتدا پزشک عمومی به بیمار مبتلا به اسپاسم عضلانی کمک می‌کند. در اغلب موارد گرفتگی ماهیچه‌ها یک مشکل طولانی مدت نبوده و نیاز به اقدامات درمانی فوری ندارد، در این موارد ملاقات با پزشک عمومی به ارزیابی مشکل و درمان اسپاسم کمک می‌کند. اگر اسپاسم عضلات صاف مربوط به بیماری‌های جدی‌تری باشد و علائمی مثل درد شکمی و یا درد سینه به همراه داشته باشد، پزشکان بخش اورژانس آن را بررسی خواهند کرد. مشکلات مختلف باید توسط پزشکان متخصص با تخصص‌های مختلف بررسی شود.
برای مثال فردی که در هنگام شب ویا در خواب دچار گرفتگی عضلات پا می‌شود، به اختلالات خواب هم مبتلا است و بنابراین باید توسط متخصص بیماری‌های خواب بررسی و درمان شود.  و اگر بیمار مشکل حرکتی داشته باشد پزشک متخصص مغز و اعصاب باید او را معاینه کند. پزشک متخصص غدد داخلی به کنترل دیابت فرد کمک می‌کند. بیماران مبتلا به بیماری سرخرگ محیطی هم باید راه‌های مختلف درمان را توسط پزشک جراح قلب و عروق بررسی کنند. 

از مصرف خودسرانه هرگونه دارویی برای درمان اسپاسم عضلانی بدون تجویز پزشک بپرهیزید، هر دارویی می‌تواند عوارض ناخوشایندی برایتان به همراه داشته باشد.

در یک مطالعه ای در سال ۲۰۱۶ درباره اسپاسم عضلانی سه نفری که دچار گرفتگی عضلات بعد از ورزش شده بودند نتایجی بدست آمد که با بازدم بیش از حد (هایپرونتیلاسیون)  موجب درمان گرفتگی آن سه نفر شد.در این نوع تنفس فرد باید با سریع و شدید تر از حد معمول نفس بکشد. (( اگر شما استرس و اضطراب دارید این عمل برای شما مناسب نیست و ممکن است سبب بروز واکنش پانیک ، هراس و وحشت شود))

انقباض موقت ماهیچه‌های صورت به عنوان اسپاسم صورت شناخته نمی‌شوند. مثلاً، تیک‌ها و جمع شدن صورت و اسپاسم دور چشم (بلفارواسپاسم) ، شرایط متفاوتی هستند. در این شرایط، معمولاً هر دو طرف صورت درگیر می‌شوند در صورتی که در اسپاسم صورت، اغلب انقباض در یک طرف صورت اتفاق می‌افتد

آیا اسپاسم صورت ارثی است؟

از آنجایی که عوامل بوجود آورنده اسپاسم صورت به صورت ارثی منتقل نمی‌شوند، احتمال انتقال این بیماری در افراد مبتلا به اسپاسم و انقباض صورت به فرزندانشان بسیار کم است.

علائم و نشانه ها

• سفتی و انقباض عضله
• عدم توانايي در استفاده ازعضله
• درد در محل اسپاسم
• منحرف شدن بدن به يك سمت مثلاً در اسپاسم گردن امكان دارد گردن به يك سمت خم شده باشد (به خاطر درد و اسپاسم) 

اسپاسم نیمه صورت در مردان و زنان اتفاق می‌افتد اما در زنان بالای 40 سال شایع‌تر است.

ماهیچه‌های صورت توسط اعصاب صورت کنترل می‌شوند. در هر طرف صورت، یک عصب وجود دارد. این عصب از عمق مغز شما شروع می‌شود و پس از گذر از ساختارهای بسیار پیچیده مغز به صورت شما می‌رسد. اعصاب صورت سیگنال‌هایی را از مغز حمل می‌کنند که باعث منقبض شدن یا ریلکس شدن ماهیچه‌های صورت شما می‌شوند. برای مثال، با کمک این اعصاب، شما می‌توانید چشمک بزنید، بینی خود را منقبض کنید یا لب‌های خود را جمع کنید.
اگر چیزی در هنگام فعالیت این اعصاب بر روی آنها فشار وارد آورد، انتقال سیگنال‌ها به صورت شما تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این تأثیر می‌تواند به صورت انقباض و گرفتگی غیر ارادی ماهیچه‌ها و در نتیجه اسپاسم صورت بروز پیدا کند.
رایج‌ترین دلیل اسپاسم صورت، فشرده شدن رگ‌های خونی روی اعصاب صورت در محل خروج از ساقه مغز است.

منابع

• اسپاسم از ویکی‌پدیا
• اسپاسم چیست از دانشنامه پزشکی
• گرفتگی و اسپاسم عضلات از دکتریاراحمدی
• گرفتگی-اسپاسم-عضلات-علت-درمان طب فیزیکی و توانبخشی آسود
• علت و درمان اسپاسم صورت (همی فاسیال) از دکتر عبدالحسین پور
• اسپاسم یا گرفتگی عضلات از دکتر فرخانی
• اسپاسم یا گرفتگی عضله از پروفسور مومن زاده
• بهترین راهکار درمان اسپاسم عضلانی پا از دکترغفاری

بازگشت به لیست