دیابت
قندخون یا گلوکز قند اصلی موجود در خون شما است. گلوکز از طریق مواد غذایی دریافتی به دست می‌آید و منبع اصلی انرژی بدن است. بدن پس از هضم کربوهیدرات‌ها آن‌ها را به قند تبدیل می‌کند که در خون گردش می‌کند. انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده(پانکراس) تولید می‌شود و سلول‌ها را باز می‌کند تا گلوکز بتواند وارد آن‌ها شود. بدون انسولین گلوکز در جریان خون شما شناور می‌ماند و جایی برای رفتن ندارد. با گذشت زمان داشتن گلوکز بیش از حد در خون میتواند مشکلات جدی ایجاد کند. سطح قندخون در طول روز ثابت نیست و دائما در حال تغییر است. قندخون پس از صرف غذا بالا رفته و پس از یک ساعت شروع به پایین آمدن می‌کند.
قندخون ناشتای طبیعی برای یک فرد غیر دیابتی در حدود ۷۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است و برای افراد مبتلا به دیابت ۷۰ تا ۱۳۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.
دیابت یا مرض قندخون چیست؟
در صورت بالا بودن قندخون به مدت طولانی شما مبتلا به دیابت خواهید بود. دیابت یک بیماری مزمن است که ناشی از عدم تولید انسولین کافی به وسیله پانکراس می‌باشد. دیابت از بیماری‌های نسبتا شایع در سطح جهان است و شمار مبتلایان آن هم هر ساله بیشتر می‌شود. دیابت ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد و تنها با آزمایش تشخیص داده شود با این حال علائم شایع دیابت شامل موارد زیر است:
دیابت دو نوع اصلی دارد:
نوع ۱
دیابت نوع ۱ نوعی بیماری خود ایمن است. در این نوع بدن انسولین بسیار کمی تولید می‌کند یا اصلا تولید نمی‌کند و نیاز به تزریق انسولین برای زنده ماندن دارد.
نوع ۲
در این بیماری انسولین به میزان کافی ترشح می‌شود اما سلول‌ها نسبت به آن مقاوم شده‌اند. این نوع دیابت در سنین بالا بروز یافته و ارتباط نزدیکی با اضافه وزن، کم‌تحرکی و زمینه ژنتیکی دارد. در بسیاری از موارد داروهای خوراکی نیاز است و گاهی هم انسولین مورد نیاز است. هر دو نوع دیابت مهم هستند.
نوع ۳
این نوع دیابت اغلب محدود به دوران بارداری بوده و پس از زایمان از بین می‌رود. کنترل این نوع با رعایت رژیم غذایی و آغاز ورزش ممکن می‌باشد.
عوارض دیابت
دیابت یک بیماری مزمن و بلند مدت است که نیازمند کنترل و درمان می‌باشد. در صورت عدم کنترل و درمان میتواند آسیب‌های جدی به بدن و سیستم‌های مختلف و بافت‌ها وارد کند. عوارض کوتاه مدت و بلند مدت دیابت شامل موارد زیر است:
بیماری‌های قلبی و عروقی: شایع‌ترین علت بیماری‌های قلبی در فرد مبتلا به دیابت، سخت شدن شریان‌های کرونر یا آترواسکلروز است که در واقع انباشت کلسترول در رگ‌های خونی است که اکسیژن و مواد غذایی را برای قلب تامین می‌کند.
بیماری‌های کلیوی: بیماری کلیوی در برخی افراد مبتلا به دیابت اتفاق می‌افتد که در این شرایط فیلترهای کلیه آسیب می‌بینند. پروتئین اساسی که از کلیه‌های آسیب دیده خارج می‌شود آلبومین است. در حال حاضر دیابت شایع‌ترین علت نارسایی کلیه، که نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه در بسیاری از کشورهای پیشرفته می‌باشد.
بیماری‌های عصبی: اختلال در سیستم عصبی در بیماران دیابتی بسیار شایع است و میتواند به صورت گزگز و مور‌مور شدن، احساس داغ شدن یا سرد شدن قسمتی از بدن، دردهای تیر کشنده شدید یا حالت برق گرفتگی خود را نشان دهد.
بیماری‌های چشم: قندخون بالا به عروق خون‌رسانی کننده شبکیه چشم آسیب می‌رسانند. عروق خونی کوچک با افزایش قندخون دچار آسیب می‌شوند. دیابت یکی از دلایل اصلی کوری و آسیب بینایی در بالغین می‌باشد.
دیابت و پاها: علائم تاثیر دیابت بر پا در افراد مختلف متفاوت است. با این حال ممکن است مشکلات پا که ناشی از ابتلا به بیماری است دارای علائم زیر باشد:
- اگر رگه‌های قرمز رنگی را روی پاها مشاهده کردید.
- اگر احساس کردید پاهایتان بی حس شده است.
- زمانی که بی حسی پاها با حالت سوزن سوزن شدن همراه است.
- در صورت مشاهده تاول‌ها یا زخم‌های تازه‌ای که بدون درد هستند.
در صورت مشاهده علائم عفونت شامل تب و لرز، وارد شدن شوک، کنترل نشدن میزان قندخون و قرمز شدن بدن فورا به پزشک مراجعه کنید.
روش‌های کاهش قندخون بالا
- به‌طور منظم ورزش کنید: ورزش منظم میتواند به شما کمک کند وزن متوسطی داشته باشید و حساسیت به انسولین را افزایش دهید. ورزش به عضلاتتان کمک می‌کند تا قند را از خونتان بگیرند. این امر میتواند به کاهش سطح قندخون کمک کند. ورزش‌های متناسب عبارتند از:
- شنا
- رقص
- دویدن
- راه رفتن سریع
- دوچرخه سواری
- پیاده‌روی طولانی مدت
- مصرف کربوهیدرات را مدیریت کنید: مصرف کربوهیدرات به شدت بر سطح قندخون شما تاثیر می‌گذارد. بدن شما کربوهیدرات را به قند تجزیه می‌کند و سپس انسولین به بدن شما کمک می‌کند تا از آن برای انرژی استفاده کرده و ذخیره کند. زمانی که کربوهیدرات زیادی مصرف کنید، این فرایند با شکست مواجه می‌شود و سطح قند خون افزایش پیدا می‌کند.
- فیبر بیشتری مصرف کنید: فیبر هضم قند و کربوهیدرات را کند می‌کند و در نتیجه باعث افزایش تدریجی سطح قندخون می‌شود. دو نوع فیبر وجود دارد: فیبر حل شدنی(محلول)و غیر حل شدنی(نامحلول) هر دو فیبر مهم هستند و باید مصرف شوند ولی طبق تحقیقات نشان داده شده است که مدیریت قندخون توسط فیبر محلول بهتر است. یک رژیم غذایی با فیبر بالا میتواند توانایی بدن شما را برای تنظیم قندخون بهبود ببخشد.
غذاهایی که فیبر بالایی دارند:
- سبزیجات
- میوه‌ها
- غلات کامل
- آب بنوشید: با نوشیدن آب کافی می‌توانید سطح قندخون خود را در محدوده سالم نگه دارید. آب علاوه بر جلوگیری از کم‌آبی بدن به کلیه‌های شما کمک می‌کند تا هرگونه قند اضافه را از طریق ادرار دفع کنند. نوشیدن آب، خون را آبرسانی می‌کند و با کاهش سطح قندخون، خطر ابتلا به دیابت را نیز کاهش میدهد. به یاد داشته باشد نوشیدنی‌های شیرین مثل نوشابه و... به دلیل شیرین شدنشان با شکر می‌توانند وزن و قند خون را افزایش داده و خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهند.
- میزان پروتئین مصرفی را کنترل کنید: پروتئین به بدن شما کمک می‌کند تا کالری دریافتی از مواد غذایی را تنظیم کنید و در نتیجه کاهش وزن داشته باشید. با کنترل و کاهش وزن، مدیریت سطح قندخون را ارتقاء می‌دهید و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش می‌دهید. همچنین نظارت بر وعده‌های غذایی به جلوگیری از افزایش قندخون کمک می‌کند.
به چند نکته مفید برای مدیریت وعده غذا اشاره می‌کنیم:
- آهسته غذا بخورید.
- غذای مصرفی را اندازه کرده و وزن کنید.
- غذای خود را در بشقاب کوچک میل کنید.
- به رستوران‌هایی که تنوع غذایی زیاد دارند یا سلف سرویس هستند نروید.
- طبق برچسب روی مواد غذایی آن‌ها را مصرف کنید.
- استرس خود را کنترل کنید: استرس میتواند بر سطح قندخون تاثیر بگذارد. زمانی که استرس دارید بدن شما دو نوع هورمون به نام گلوکاگون و کوتیزول ترشح می‌کند که باعث افزایش قندخون می‌شود. ورزش‌ها و ریلکسیشن اعصاب با یوگا و... استرس را به صورت چشم‌گیری کاهش داده و سطح قندخون را پایین می‌آورد.
- سطح قندخون خود را کنترل کنید: کنترل کردن سطح قندخون میتواند به شما کمک کند تا بهتر مدیریت کنید. این کار را می‌توانید در خانه با استفاده از دستگاه‌های قندسنج که قابل حمل هستند انجام دهید. نام این دستگاه گلوکومتر می‌باشد.
گلوکومتر راحت‌ترین روش برای اندازه‌گیری سطح قندخون است. نحوه استفاده از این دستگاه بسیار راحت است هنگام خرید فروشنده به همراه دستگاه یک وسیله شبیه به خودکار، تعدادی سوزن و نوارهای کاغذی مخصوص میدهد. یکی از سوزن‌ها را داخل وسیله خودکار مانند قرار دهید سپس یکی از انگشت‌های خود را با آن سوراخ کرده و یک قطره خون روی نوار کاغذی که قبلا داخل دستگاه قرار داده‌اید بچکانید. دستگاه میزان قندخون را نشان میدهد.
- راحت و کامل بخوابید: خواب کافی بسیار عالی بوده و برای سلامتی بدن لازم است. در واقع عادت‌های بد خواب و کمبود استراحت میتواند بر سطح قندخون و حساسیت به انسولین تاثیر بگذارد و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد. علاوه بر این نداشتن خواب کافی باعث افزایش سطح هورمون کورتیزول می‌شود که نقش اساسی در مدیریت قندخون ایفا می‌کند.
- غذاهای سرشار از کروم و منیزیم بخورید: سطح بالای قندخون و دیابت با کمبود ریزمغذی‌ها مرتبط است برخی از نمونه‌ها عبارتند از کمبود مواد معدنی کروم و منیزیم. خوردن غذاهای سرشار از کروم و منیزیم به طور منظم میتواند به پیشگیری از کمبود و کاهش مشکلات قندخون کمک کند.
مواد غذایی که حاوی کروم هستند:
- آب انگور
- آرد سبوس‌دار
- مخمر نان
- آب پرتقال
- گوشت گاو
- آب گوجه فرنگی
- سیب
- لوبیا سبز
مواد غذایی حاوی منیزیم:
- شکلات تلخ
- آووکادو
- آجیل
- حبوبات
- پنیر سویا
- دانه‌ها
- موز
- سبزیجات برگ‌دار
ممکن است افراد مبتلا به دیابت برای کنترل قندخون به مصرف دارو نیاز داشته باشند و به صورت مرتب قندخون خود را اندازه‌گیری کنند تا خطر علائم و عوارض خطرناک کاهش پیدا کند.
منابع:
