میکروب

میکروب به مجموعه‌ای از موجودات زنده میکروسکوپی و تک سلولی گفته می‌شود که بسیار ریز بوده و با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود. برای دیدن میکروب‌ها باید از میکروسکوپ استفاده کرد، میکروسکوپ تصویر میکروب‌ها را هزار برابر بزرگتر کرده و آن‌ها را قابل رویت می‌کند. میکروب‌ها در همه جا از جمله آب، خاک، هوا، گیاهان و بدن انسان یافت می‌شوند. بدن انسان خانه میلیون‌ها میکروب است که برخی از آن‌ها مضر بوده و باعث بیماری می‌شوند اما برخی دیگر برای سلامتی ما مهم هستند. رایج ترین میکروب‌ها، ویروس‌ها، باکتری‌ها،  قارچ‌ها و آغازیان هستند.

انواع میکروب‌ها

• باکتری‌ها
• ویروس‌ها
• قارچ‌ها
• آغازیان

باکتری‌ها

باکتری‌ها موجوداتی تک سلولی هستند که در انواع زیستگاه‌ها و شرایط زیستی مختلف زندگی می‌کنند. برخی ازآن‌ها برای ادامه زندگی به اکسیژن نیاز دارند ولی برخی دیگر بدون اکسیژن می‌توانند به حیات خود ادامه دهند. بعضی از آن‌ها گرما دوست هستند اما برخی دیگر سرما را ترجیح می‌دهند. بسیاری از باکتری‌ها روی پوست یا داخل بدن ما زندگی می‌کنند. بیشتر آن‌ها برای سلامتی خطرناک نیستند و به ما کمک می‌کنند تا سالم بمانیم. به طور تقریبی کمتر از ٪۱ باکتری‌ها بیماری زا هستند. منشا بیماری‌هایی مثل سل و وبا می‌تواند باکتری باشد.عامل برخی عفونت‌ها مثل سرماخوردگی و التهاب لوزالمعده و اسهال نیز ممکن است باکتری باشد، عفونت‌هایی که منشا آن‌ها باکتری است را می توان با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان کرد ولی ممکن است عامل ایجاد این عفونت‌ها ویروس باشد که دراین صورت آنتی بیوتیک‌ها هیچ تاثیری در روند بهبود بیماری نخواهند داشت.

ویروس‌ها

ویروس‌ها بدون سلول هستند یعنی می‌توان گفت موجودات زنده نیستند. آن‌ها از یک یا چند مولکول ساخته شده‌اند که توسط یک پوسته پروتئینی احاطه شده‌اند. ویروس‌ها به سلول‌های سالم حمله و شروع به تکثیر می‌کنند و سبب ایجاد بیماری می‌شوند. ویروس‌ها بدون سلول میزبان توانایی تکثیر ندارند. بعضی ویروس ها خطر کمتری دارند و سبب بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی می‌شوند ولی برخی دیگر باعث ایجاد بیماری‌های جدی مانند ایدز می شوند. از سایر بیماری‌هایی که علت ایجاد آن‌ها ویروس است می‌توان به سرخک، آنفولانزا، هپاتیت ویروسی، تبخال و تاول اشاره کرد. درمان ویروس‌ها با دارو دشوار است و برای مقابله با برخی از آن‌ها بهتر است واکسیناسیون صورت بگیرد تا سیستم ایمنی برای مبارزه با ویروس‌ها آماده باشد.

قارچ‌ها

قارچ‌ها نیز همانند باکتری‌ها درمحیط‌‌های مختلف و روی پوست و داخل بدن انسان زندگی می‌کنند. شناخته شده ترین قارچ‌ها کپک، مخمر و قارچ‌های خوراکی هستند. قارچ‌ها نیز می‌توانند بیماری‌زا باشند. عامل برخی بیماری‌های پوستی مانند زگیل، آبله مرغان درکودکان و زونا در بزرگسالان قارچ‌ها هستند. از دیگر بیماری‌ها وعفونت‌های قارچی می‌توان به عفونت قارچی پوست سر، عفونت قارچی ناخن و کشاله ران اشاره کرد.

آغازیان

آغازیان از قدیمی‌ترین گروه جانداران و بزرگترین فتوسنتز کننده‌ها روی زمین می‌باشند که ساختمان بدنی ساده‌ای دارند. بیشتر آغازیان تک سلولی بوده و با میکروسکوپ دیده می‌شوند، البته برخی از آن‌ها پرسلولی هستند.

آغازیان تنفس می‌کنند و توانایی رشد وحرکت دارند. آن‌ها در چرخه تولید فسفر، کربن ونیتروژن حضور دارند ونقش مهمی را ایفا می‌کنند. آغازیان گروه بزرگ و متنوعی دارند که به برخی از آنان اشاره می‌کنیم:

جلبک: جلبک‌ها مقادیر زیادی مواد مغذی، مواد معدنی، ویتامین‌ وعناصر کمیاب دارند. جلبک‌ها حاوی پروتئین‌هایی هستند که زنجیره آمینواسیدی دارند و در تولید آنزیم وانرژی جلبک‌ها نقش مهمی دارند. آن‌ها دارای مقادیر زیادی از کربوهیدرات‌های پیچیده و ساده هستند و منبع غنی انرژی به شمار می‌روند. علاوه بر این جلبک‌ها حاوی امگا ۳ و امگا ۶ هستند که نقش مهمی در پیشگیری از آلزایمر دارند. جلبک‌ها خاصیت ضد التهابی دارند، میزان کلسترول بد را می‌کاهند، خاصیت ضد سرطانی دارند و درخمیر دندان سازی و بستنی سازی به کار می‌روند.

ترپن: این دسته از آغازیان در کنترل آفت به کار می‌رود و رایحه درخت کریسمس از فعالیت ترپن است.

آغازیان تک سلولی: این نوع از آغازیان شکارچیان باکتری‌ها در خاک هستند و باکتری‌های موجود در خاک را از بین می‌برند.

اوگلنا‌: اوگلنا‌ها در زیستگا‌ه‌های آب‌ شور و شیرین وخاک یافت می‌شوند. اوگلناها به حذف کلسترول و چربی‌ها کمک می‌کنند، میزان اسیداوریک خون را می‌کاهند و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند همچنین در صنایع لوازم آرایشی و پوست کاربرد دارند و سبب درخشندگی پوست می‌شوند.

راه‌های ورود میکروب‌ها به بدن

• ازطریق دستگاه تنفسی که سبب بیماری‌‌هایی مثل آنفولانزا می‌شود.
• از طریق پوست که باعث بیماری‌‌هایی مثل کزاز می‌شود.
• از طریق دستگاه گوارش که سبب ایجاد بیماری‌هایی مانند وبا می‌گردد.
• از طریق دستگاه تناسلی که سبب بروز بیماری‌های مانند اشرشیاکلی می‌گردد.

نقش میکروب‌ها در زندگی انسان

1. نقش میکروب‌ها درتولید موادغذایی: بسیاری از مواد غذایی که روزانه مصرف می‌کنیم با فعالیت میکروب‌ها تولید شده‌اند مثلا برای تولید ماست، پنیر و سرکه از باکتری‌‌های تخمیرکننده استفاده می‌شود و در صنایع نان وشیرینی پزی مخمر قارچ‌های تک سلولی به عنوان آنزیم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2. نقش میکروب‌ها در گوارش: در روده باکتری‌هایی به نام اسیدلاکتیک زندگی می‌کنند که به هضم غذا کمک می‌کنند. امروزه با شناخت این باکتری‌ها و افزودن آن‌ها به لبنیات میزان این باکتری‌ها را در معده تقویت می‌کنند این محصولات، محصولات پروبیوتیک نام گرفته‌اند.

3. نقش میکروب‌ها درتولید دارو: میکروب‌ها درتولید بسیاری از داروهای مهم وضروری نقش دارند. پنی سیلین که یکی از پرکاربرد ترین دارو‌ها است از کپکی به نام پنی سیلیوم نوتام بدست ‌آمده که از خود ماده‌ای ترشح می‌کند که خاصیت ضد میکروبی دارد. واکسن هپاتیت B به کمک قارچ‌های میکروبی  تولید می‌شود. علاوه بر این‌ها اسید‌امینه‌هایی مثل لیزین، اسید اسپارتیک، اسید گلوتامیک و ترئونین، برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین  ، دارو‌های ضد تومور، ضد میگرن و هورمون‌هایی مثل انسولین و فاکتور‌های رشد از میکروب‌ها تولید شده‌اند.

4. نقش میکروب‌ها در پاکیزگی‌هوا: میکروارگانیسم‌ها نقش موثری در پاکیزگی هوا و حفاظت از محیط زیست دارند. مثلا سیانو باکتری با فتوسنتز تولید اکسیژن می‌کند. بسیاری از میکروب‌ها برای دریافت انرژی از بقایای موجودات زنده و فاضلاب‌ها استفاده می‌کنند و نقش پاکسازی در محیط زیست ایفا می‌کنند.

امروزه از میکروب‌ها برای حذف مواد آلاینده خطرناک مثل لکه‌های نفتی و جیوه استفاده می‌کنند.

منابع

• میکروب از ncbi.nlm.nih.gov
• میکروب از atlaspress

بازگشت به لیست