هموگلوبین

هموگلوبین خون که گاهی با حروف اختصاری Hgb از آن یاد می‌شود پروتئینی است شامل چهار زنجیره آمینواسیدی که در گلبول‌های خون وجود دارد و نقش آن حمل و نقل است که اکسیژن را به تمامی قسمتهای بدن منتقل کرده و علت رنگ قرمز خون، وجود این ماده است. هموگلوبین شامل منیزیم است. گلبول قرمز سرشار ازهموگلوبین است که آن هم در ساختار خود عنصر آهن دارد . هموگلوبین تنها رنگ‌دانه‌ای است که در خون مهره داران وجود دارد. کرم‌های حلقوی، نرم‌تنان و بندپایان نیز دارای هموگلوبین هستند. خستگی یکی از دلایل پایین بودن هموگلوبین تلقی نمی‌شود، اما قطعاً در علائم کمبود هموگلوبین می‌تواند قرار بگیرد. هموگلوبین کمتر از حد عادی منجر به کاهش اکسیژن رسانی به اندام ها و عضلات حیاتی بدن است بدین ترتیب فرد دچار خستگی یا کمبود انرژی می‌شود. اگر در آزمایش هموگلوبین خون میزان هموگلوبین شما به صورت غیرعادی کم یا زیاد باشد، آنگاه نشانه هایی همچون خستگی، سرگیجه ، تنگی نفس نیز ممکن است در شما ظاهر شوند.

بیماری هموگلوبین H چیست؟

افراد مبتلا به این بیماری، یک ژن فعال برای ساخت آلفا گلوبین دارند، در نتیجه مقدار تولید زنجیره آلفا گلوبین در بدن این افراد، کمتر از افراد طبیعی است. به دلیل وجود این اختلال، گلبولهای قرمز این بیماران، ناپایدار تر شده و سریعتر تخریب می شوند. تعداد گلبول‌های قرمز بیماران مبتلا به بیماری هموگلوبین H ، کمتر از افراد طبیعی است، که به این حالت آنمی یا کم خونی می گویند. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری مشکل حاد جسمی ندارند، اما چون این بیماری هموگلوبین افراد را تحت تاثیر قرار می دهد، این بیماران ممکن است دچار کم خونی خفیف تا متوسط شده، در نتیجه بیشتر از افراد طبیعی احساس خستگی کنند. در برخی موارد ممکن است کم خونی شدیدتر شده و به دیگر مشکلات جسمانی منجر شود، که این حالت بیشتر در افراد مبتلا به بیماری H-Constant Spring که فرم شدیدتر بیماری است مشاهده می شود.

چرا آزمایش هموگلوبین انجام می‌شود؟

زیرا با استفاده از نمونه خون آزمایش هموگلوبین ، غلظت انواع هموگلوبین موجود در خون شما سنجیده می‌شود . این امکان وجود دارد که آزمایش هموگلوبین را به عنوان بخشی از آزمایش شمارش کامل خون انجام دهند. در آزمایش CBC، سایر مولفه های مهم خون از جمله گلبول های سفید خون و پلاکت ها نیز اندازه گیری می‌شوند. غیرعادی بودن هر یک از این گلبول ها، نشانه ای از وجود بیماری‌ها یا ناهنجاری‌های خونی است. هموگلوبین خون در مردان کمتر از ۵/۱۳ گرم در هر دسی‌لیتر از خون باشد،سطح هموگلوبین شان پایین است ، این میزان در زنان از ۱۲ گرم کمتر باشد، دچار کمبود این ماده در بدن خود هستند . در افراد عادی ، در مردان بالغ، سطح هموگلوبین خون به طور میانگین کمی بیشتر از زنان بالغ است و در افراد بالغ مسن‌تر، غلظت هموگلوبین خون در حد پایین تری قرار دارد.

پزشک شما به احتمال زیاد از آزمایش هموگلوبین A1C زمانی که دیابت برای اولین بار در شما تشخیص داده شده است، استفاده می کند. پس از آن، بسته به نوع دیابت، برنامه درمانی و نحوه مدیریت کردن قند خون برای شما مشخص می شود. به عنوان مثال، بعد از آزمایش هموگلوبین A1C ممکن است به شما توصیه شود تا:

-  سه تا چهار بار در سال اگر شما به دیابت نوع ۱مبتلا هستید.

-  هر سال یکبار آن را انجام دهید؛ اگر شما به پیش دیابت که نشان دهنده احتمال بالای ابتلا به دیابت است ، مبتلا باشید.

- اگر پزشک شما برنامه درمانی دیابت شما را تغییر و یا شما شروع به مصرف یک داروی جدید کنید، شما ممکن است نیاز به تکرار آزمایش هموگلوبین A1C داشته باشید.

- دو بار در سال اگر شما به دیابت نوع ۲ مبتلا هستید البته در صورتی که شما انسولین استفاده نمی کنید و سطح قند خون تان به طور مداوم در محدوده هدف قرار دارد.

- چهار بار در سال اگر شما به دیابت نوع ۲ مبتلا هستید. البته در صورتی که شما از انسولین برای مدیریت دیابت خود استفاده می کنید و یا اینکه شما مشکل نگه داشتن سطح قند خون خود در محدوده هدف دارید.

روش انجام آزمایش هموگلوبین چگونه است؟

در طول آزمایش قند دراز مدت، یکی از اعضای تیم مراقبت‌های بهداشتی به سادگی یک نمونه از خون را با وارد کردن سوزن به داخل رگ و یا سوراخ کردن نوک انگشت شما به اندازه یک نقطه با لانست کوچک، می گیرد. نمونه خون به آزمایشگاه برای تجزیه و تحلیل ارسال می شود. شما می‌توانید به فعالیت های معمول خود بلافاصله بازگردید.

پزشک فوق تخصص خون به دلایل دیگری نیز می‌تواند درخواست انجام آزمایش هموگلوبین را صادر کند که به چند نمونه از این دلایل اشاره می‌کنیم :

• شما باردار هستید.
• بدن شما دچار عفونت است.
• شما از کمبود آهن در رژیم غذایی‌تان رنج می‌برید.
• پس از جراحی یا مصدومیت ناشی از ضربه، خون زیادی را از دست داده اید.
• از شرایط بدنی (بیماری) خاصی رنج می برید،که می‌تواند روی میزان هموگلوبین شما تاثیرگذار باشد.
• والدین یا سایر اعضای خانواده شما دچار ناهنجاری های خونی هستند. به عنوان مثال کم خونی سلول داسی شکل یک نمونه از این ناهنجاری ها محسوب می شود.

علائم کمبود هموگلوبین :

از کمبود هموگلوبین، با عنوان کم خونی نیز یاد می شود.

این بدین معنی است که فرد فاقد گلبول های قرمز کافی در خون خود است. این آزمایش خون فرد مبتلا به کم خونی، نشان می دهد که تعداد گلبول های قرمز خون وی پایین هستند. هماتوکریت به عنوان نسبت تعداد گلبول های قرمز خون، به سایر ترکیبات تشکیل دهنده خون تعریف می شود.

 کمخونی به دلایل مختلفی ظاهر می‌شود.نشانه های متداول کم خونی به شرح زیر هستند :

• خستگی
• سردرد
• تنگی نفس
• درد در قفسه سینه
• تپش قلب غیرعادی یا خیلی تند
• دست ها یا پاهای سرد و ورم کرده
• (رنگ پریدگی (رنگ پریده بودن پوست)

از دلایل کمبود آهن در رژیم غذایی که تولید هموگلوبین در مغز استخوان به سختی صورت می‌گیرد میتوان به خونریزی داخلی به دلیل سرطان معده یا روده ، زخم معده و یا سایر جراحت‌های داخلی  ـ از دست دادن حجم قابل توجهی از خون پس از جراحی یا مصدومیت جدی ـ کمبود ویتامین ب۱۲ یا فولات ـ کم خونی داسی شکل که یک بیماری ژنتیکی است که به موجب آن گلبول‌های قرمز خون شکل داسی غیرعادی به خودمی‌گیرند،بنابراین هموگلوبین کمتری را حمل می‌کنند ـ بیماری مزمن کلیوی که درآن کلیه عملکرد خوبی ندارد ـ خون دادن به میزان بیش از حد عادی ـ خونریزی شدید در طول عادت ماهیانه ـ بیماری مغز استخوان که لوکمیا جلوی مغز استخوان را برای تولید گلبول قرمز کافی می‌گیرد ـ سومصرف الکل . 

امکان بالا بودن هموگلوبین هم وجود دارد که با عنوان پلی سیتمی یاد می‌شود در این شرایط گلبول های قرمز خون بیشتر از حد عادی هستند که پلی سیتمی یک نوع سرطان خون است که طی آن مغز استخوان ، بیشتر از حد مورد نیاز گلبول قرمز خون تولید میکند. پلی سیتمی یا افزایش غلظت خون بیماری است که طی آن میزان گلبول های قرمز خون بیش از حد در بدن افزایش پیدا می کند. در اکثر مواقع این بیماری بدون علامت خاصی می باشد.

علائم بالا بودن هموگلوبین :

• سردرد
• سرگیجه
• احساس خستگی
• خونریزی یا کوفتگی آسان
• تعرق بیش از حد عادی
• التهاب دردناک مفصل
• کاهش وزن غیرعادی
• لکه های قرمز یا بنفش روی پوست
• لکه های زرد داخل چشم ها، یا روی پوست (یرقان)

میزان هموگلوبین در نوزادان، بیشتر از افراد بالغ است. علت این است که سطح اکسیژن مصرفی انسان در دوران جنینی بالاتر است. بنابراین به گلبول های قرمز بیشتری برای انتقال اکسیژن نیاز دارند. البته سطح بالای هموگلوبین در نوزادان، پس از سپری شدن چند هفته کاهش می یابد.

محدوده سنی هموگلوبین در زنان : رده سنی 0 تا۳۰ روز محدوده هموگلوبین ( ۴/۱۳ ـ ۹/۱۹ ) ، رده سنی ۳۱تا ۶۰ روز محدوده هموگلوبین (۷/۱۰ ـ۱/۱۷) ، رده سنی ۲ـ۳ماه محدوده هموگلوبین (۹ـ ۱/ ۱۴ ) ، رده سنی ۶ تا ۳ ماه محدوده هموگلوبین ( ۵/۹ ـ ۱/ ۱۴ ) ، رده سنی ۶تا۱۲ ماه محدوده هموگلوبین(۳/۱۱ ـ ۱/۱۴) ، رده سنی ۱تا ۵سال محدوده هموگلوبین ( ۹/۱۰ـ ۱۵) ، رده سنی ۵تا ۱۱ سال محدوده هموگلوبین (۹/۱۱ ـ ۱۵ ) ، رده سنی ۱۱تا ۱۸ سال محدوده هموگلوبین ( ۹/۱۱ـ ۱۵) 
محدوده سنی هموگلوبین در مردان : رده سنی 0تا ۳۰ روز محدوده هموگلوبین (۴/۱۳ ـ ۹/۱۹) ، رده سنی ۳۱تا۶۰ روز محدوده هموگلوبین (۷/۱۰ ـ ۱/۱۷ ) ، رده سنی ۲تا ۳ ماه محدوده هموگلوبین  (۹ ـ ۱/۱۴) ، رده سنی ۳ تا ۶ ماه محدوده هموگلوبین (۵/۹ ـ ۱/۱۴ ) ، رده سنی ۶تا ۱۲ ماه محدوده هموگلوبین (۳/۱۱ ـ ۱/۱۴ ) ، رده سنی ۱تا ۵ سال محدوده هموگلوبین ( ۹/۱۰ ـ ۱۵ ) ، رده سنی ۵ تا ۱۱ سال محدوده هموگلوبین ( ۹/۱۱ ـ ۱۵ ) ، رده سنی ۱۱تا ۱۸ سال محدوده هموگلوبین ( ۷/۱۲ ـ ۷/۱۷ )

هرچقدر گلوکز خون بیشتر باشد، بالا بودن هموگلوبین گلیکاته نیز محتمل‌تر خواهد بود. گلوکز برای مدت ۱۲۰ روز به هموگلوبین متصل باقی می ماند. بالا بودن مقدارهموگلوبین نشان می‌دهد که سطح قندخون فرد، برای چندین ماه در سطح بالایی قرار داشته است.  پزشکان معمولاً برای بیماران دیابتی درخواست انجام این آزمایش را می‌دهند. با اجرای این آزمایش، میانگین گلوکز خون فرد، در بازه زمانی  ۲ – ۴ ماه تعیین می‌شود. گلوکز، که با اسم قند خون هم از آن یاد می‌شود، در کُل خون گردش می‌کند. این ماده به هموگلوبین متصل می‌شود.

 منابع

• هموگلوبین چیست از ویکی پدیا
• آزمایش هموگلوبین از دکتر نجفی
• تفسیر نتایج آزمایش هموگلوبین از درمانکده
• پایین بودن هموگلوبین خون از آزمایشگاه گروه رهسا

بازگشت به لیست