رادیکال‌های آزاد

رادیکال یا رادیکال آزاد به انگلیسی(Free radical) به یون ، اتم یا مولکولی گفته می‌شود که دارای مولکول‌ها یا اتم‌هایی است که دارای الکترون جفت‌نشده در لایهٔ الکترونی است. اکسیژن در بدن به دو اتم مجزا با الکترون‌ جفت نشده تبدیل می‌شود که این اتم‌ها، به شدت واکنش‌پذیرهستند و به دنبال دریافت الکترون و رسیدن به پایداری هستند، این نوع از اتم‌ها رادیکال آزاد می‌گویند. درانسان، مهم‌ترین رادیکال آزاد اکسیژن است. مولکول اکسیژن در معرض پرتوهای مختلف ، استرس یا دودهای ناشی از استعمال سیگار، با گرفتن تک الکترون از دیگر مولکول‌ها، دست به تخریب دیگر مولکول‌ها، سلول‌ها و دی‌ان‌ای می‌زند. حاصل فعالیت رادیکال‌های آزاد در بدن انواع تباهی ، سرطان ، دیابت ، نارسایی قلب ، آسیب‌های مغزی ، مشکلات عضلانی ، پیری زودرس ، آسیب به پوست و آسیب‌های چشمی و در کل ضعف سیستم ایمنی بدن است ،  آنتی‌اکسیدان‌ها را به عنوان اصلی‌ترین راه مبارزه با رادیکال‌های آزاد و بازسازی سلول‌های تخریب شده مطرح می‌شود و موجب تخریب آن و افزایش کارایی سیستم ایمنی بدن در مقابل انواع بیماری‌ها می‌گردند.

رادیکال‌های ماندگار به هنگام سوختن و احتراق به مقدار زیاد تولید شده و باعث ایجاد استرس اکسیداتیو می‌شود که می‌تواند یک عامل سرطان زا باشد اگر که این ذرات ریز در معرض هوا قرار بگیرند و به گونه دیگری می‌توان گفت که پوسته الکترونی آن ناقص باشد و تجمع آن‌ها در بدن خطرناک است این رادیکال‌ها در بدن سبب تخریب سلول‌ ، پروتئین‌ و DNA می‌شوند. رادیکال‌های آزاد در بدن انسان باعث بروز و تشدید بیماری‌هایی مثل سرطان، آلزایمر، تصلب شریان ( نام یک بیماری در رگ) ، پارکینسون و بسیاری از بیماری‌های دیگر هستند.

رادیکال‌های آزاد برای زنده نگه داشتن سلول، بسیار حیاتی هستند زیرا بدون آن‌ها ، سلول‌ها ممکن است به شکل غیرقابل کنترلی به رشد و تقسیم ادامه داده و ایجاد سرطان کند. این رادیکال‌ها برای پیشگیری از عفونت بسیار ضروری هستند. وظیفه رادیکال آزاد شامل تصفیه خون و دفع از طریق ادرار نیز می‌شود.

تشکیل رادیکال ممکن است از طریق شکستن پیوند کووالانسی شامل همولیتیکالی باشد که این فرایند نیاز به انرژی به مقدار قابل توجهی انرژی دارد. رادیکال‌های آزاد در هوایی که تنفس می‌کنیم ، غذایی که می‌خوریم،  آبی که می‌نوشیم  و داروهایی که مصرف می‌کنیم یافت می‌شوند.
رادیکال‌های آزاد نقش مهمی را در سوختن، اتمسفر شیمی، پلیمریزاسیون، پلاسمای شیمی، زیست‌شیمی و فرایندهای شیمیایی بسیاری ایفا می‌کنند. رادیکال‌های آزاد فوق اکسید و نیتریک اکسید ارگانیسم‌های بدن درعملکرد تنظیم مانند ضخامت رگ خونی و فشارخون را دارند. آن‌ها همچنین نقش کلیدی را در دگرگشت مداخله‌ کننده ترکیبات گوناگون مانند رادیکال‌های منتقل‌کننده سیگنال‌ دردستگاه عصبی بدن را ایفا می‌کنند.

رادیكال آزاد می تواند به چربی های بدن حمله کند، غشاء سلولی را پاره كند و یا مواد سمی را به بافت های دور خود منتشر کند. این تخریب های غیرقابل جبران، منجر به تغییر عملكرد سلولی و یا مرگ سلولی می‌شود.

رادیکال های آزاد با سرعتی باور نکردنی در هر لحظه در بدن ما تولید می شوند و اگر با همان سرعت به دام افتاده نشوند می توانند به شدت مشکل زا باشند. رادیکال های آزاد را دلیل بسیاری از بیماری های انسانی و فرایند پیری می دانند و امروزه مکمل های آنتی اکسیدان یا ضد رادیکال آزاد فراوانی را می‌توان مشاهده کرد.
 امروزه با تغییر روش زندگی به شهرنشینی و همچنین با پیشرفت تکنولوژیکی ، میزان زیادی آلودگی همچون آلودگی هوا و آلودگی‌های الکترومغناطیسی محیط و عوامل استرس زا ، باعث بوجود آمدن رادیکال‌های آزاد بسیار زیادی در بدن ما شده است و از این رو می توان رادیکال‌های آزاد را سر منشأ بسیاری از بیماری‌ها مانند: سرطان ، پیری پوست ، مشکلات قلبی ، کاهش سیستم ایمنی بدن ، اختلالات عصبی، از کار افتادن عضلات ، دیابت و انواع بیماری‌ها دانست.

بهترین راه مقابله با رادیکال های آزاد
بهترین راه مقابله با رادیکال های آزاد ، مصرف کافی مواد ضد اکسیداسیون است. آنتی اکسیدان‌ها دارای الکترون اضافی و بار الکترونیکی منفی هستند؛ بنابراین می‌توانند اثر مخرب رادیکال‌های آزاد را در بدن خنثی می‌کنند. این مواد آنتی اکسیدان از اکسیده شدن مواد و تولید رادیکال های آزاد در بدن در حد بسیار زیادی جلوگیری می‌کنند .
پرخوری تولید رادیكال‌های آزاد را افزایش می دهند. زمانی كه پرخوری می‌كنیم میتوكندری در طی مصرف انرژی بیشتر ازحالت نرمال اكسیژن فعال آزاد می كند كه این باعث می شود كه سطوح بالایی از رادیكال‌های آزاد تولید شود و ریسك استرس اكسیداتیو هنگام خوردن غذاهای مصرفی خاص بیشتر شود و سطح خطر آن‌ها می تواند تحت تاثیر روشی كه غذاها حاضر و یا طبخ شده اند قرار گیرد. شما می توانید در منوی روز تعطیل با برنامه ریزی و جا دادن به غذاهای سالم از رادیكال‌های آزاد دوری كنید. به یاد داشته باشید در غذاهایی كه مواد مغذی كم و یا با كمبود آنتی اكسیدانت مواجه هستند رادیكال آزاد بالایی وجود دارد.
اگر ماده ای اكسید شده باشد دهنده‌ی الكترون به سایر مواد است. در عوض به ماده‌ای كاهنده می گوییم كه از سایر مواد الكترون دریافت نماید. عوامل اكسنده گیرنده‌ی الكترون نامیده می شوند چون از مواد الكترون جدا می كنند. عوامل اكسید كننده كه الكترون دریافت كرده اند، اگر الكترون‌های جفت نشده به سایر مولكول‌ها متصل نشوند تبدیل به رادیكل‌های آزاد می شوند كه رادیكال‌های آزاد با متابولیسم سلولی و حتی DNA ما تداخل پیدا می كنند.

رادیکال های آزاد باعث ایجاد بیماری های مختلفی در بدن می گردند از جمله:

سفیدی و ریزش مو

دیابت و بیماری های ژنتیکی

گرفتگی عروق و بیماری های قلبی

آب مروارید و کاهش بینایی چشم ها

اختلالات خود ایمنی مانند انواع سرطان ها

بیماری های عصبی مانند آلزایمر و زوال عقل

از بین رفتن خاصیت ارتجاعی پوست و ایجاد چین و چروک

و …

منابع

رادیکال آزاد از ویکی‌پدیا
رادیکال ازاد از دکتر ملکی
راه مقابله با رادیکال آزاد از شرکت نوند سلامت
ردیکال های ازاد از پایگاه سلول های بنیادی ایران

بازگشت به لیست