پارکینسون

( پارکینسون از علائم تا روش های درمانی )

پارکینسون، نوعی اختلال پیشرفته‌ی عصبی است که بر حرکت فرد تاثیر می‌گذارد. بیماری پارکینسون دومین اختلال عصبی شایع و اولین اختلال حرکتی شایع است. بیماری پارکینسون یعنی فلجی که با لرز همراه باشد و بیماری پارکینسون پس از آلزایمر شایع‌ترین بیماری مخرب اعصاب است. اختلال پیش‌رونده ، مخرب و درازمدت دستگاه عصبی مرکزی است که عمدتاً سیستم حرکتی بدن را مختل می‌کند.شناخته‌ شده‌ ترین علائم پارکینسون ، علائم حرکتی هستند. در این بیماری یک عدم تعادل بین دوپامین و استیل کولین مغز وجود دارد . علائم غیرحرکتی هم شامل اختلال در دستگاه عصبی خودمختار، مشکلات عصبی-روانی (یعنی تغییر خلق و خو، توانایی‌های شناختی، رفتار یا فکر)، مشکلات حسّی (به‌خصوص تغییر حس بویایی) و مشکلات مربوط به خواب نیز در مبتلایان این بیماری شایع هستند. برخی از این علائم غیرحرکتی ممکن است در زمان تشخیص بیماری نیز وجود داشته باشند. در مراحل پیشرفته بیماری پارکینسون، گاهی اوقات زوال عقلنیز شایع است. نشانه‌های این بیماری معمولاً آرام ظاهر می‌شوند و با پیشرفت بیماری، علائم غیرحرکتی نیز بروز می‌دهد. آشکارترین نشانه‌های زودرس این بیماری عبارتند از لرزش، خشکی بدن، آرام‌ شدن حرکات و دشواری در راه رفتن. نشانه‌های شناختی و رفتاری این بیماری نیز دربرخی افراد به شکل افسردگی، اضطراب و فقدان علاقه بروز می‌دهد. تاکنون هیچ گونه ‌آزمایش خاصی برای تشخیص پارکینسون پیدا نشده است زیرا تشخیص این بیماری امری دشوار است.

اختلال خوابی از شاخصه‌های بیماری پارکینسون است و ممکن است بر اثر مصرف دارو بدتر شود. علائم اختلال خواب ممکن است به صورت خواب‌آلودگی در روز از جمله حملات ناگهانی خواب شبیه به نارکولپسی ( اختلال در حرکت تند چشم در خواب، یا بی‌خوابی ) ظاهر شود. اختلال رفتاری حرکت سریع چشم در خواب در مبتلایان پارکینسون گاهی باعث می‌شود به خودشان یا کسی که کنارشان می‌خوابد آسیب بزنند و ممکن است سال‌ها پیش از ایجاد علائم حرکتی یا شناختی پارکینسون آغاز شود.

نشانه‌های حرکتی این بیماری به علت از بین رفتن سلول‌ها در توده سیاه مغز و درنتیجه کاهش دوپامین رخ می‌دهد. دوپامین هم برای حفظ الگوهای حرکتی طبیعی بدن اهمیت بسیاری دارد به همین علت است که بسیاری از درمان‌های پارکینسون با هدف افزایش سطح دوپامین در مغز انجام می‌شوند. در این بیماری ، از بین رفتن نورون‌هادر سایر بخش‌های مغز هم رخ می‌دهد، و زمینه‌سازی است برای برخی علائم غیرحرکتی این بیماری . علت بروز این بیماری دقیق مشخص نیست و هیچ آزمایشی برای اطمینان از وجود بیماری پارکینسون در فرد وجود ندارد، البته می‌توان به فاکتورهایی مانند افزایش سن، پیشینه خانوادگی ابتلا به بیماری پارکینسون، جهش‌های ژنتیکی، جنسیت، قرار گرفتن در معرض سموم دفع آفات، برخی داروها و پیشینه آسیب و جراحت مغز به عنوان عوامل بروز این بیماری اشاره کرد. تشخیص این بیماری، بر اساس علایم پارکینسون انجام می‌شود و به منظور تشخیص صحیح  بیماری پارکینسون، نیاز است که فرد مبتلا به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند. مصرف‌کنندگان تنباکو و قهوه و چای، ریسک کمتری برای ابتلا شدن به پارکینسون دارند. البته بیماری پارکینسون در برخی مواقع با بعضی از عارضه های دیگر اشتباه گرفته می شود.

بسیاری از مردم فکر می‌کنند که علائم اولیه‌ی پارکینسون، علائم طبیعی پیری است، به همین دلیل کم‌تر به دنبال درمان می‌روند.

پارکینسون معمولاً در افراد بالای ۶۰ سال بروز می‌کند با بالا رفتن سن شیوع آن نیز افزایش می یابد. مردان بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند البته ممکن است در افراد زیر ۵۰ سال نیز ایجاد شود که در این صورت پارکینسون زودرس خوانده می‌شود.بیماری پارکینسون معمولا وراثتی نبوده و می تواند هر کسی را مبتلا کند. با این حال عوامل ژنتیکی (وراثتی) می‌توانند در ایجاد پارکینسون در افراد زیر ۶۰ سال تاثیرگذار باشند.

تا کنون درمانی برای رفع پارکینسون پیدا نشده است اما روش‌های مداوا برای کاهش آثارات این بیماری وجود دارند.

تشخیص اولیه بیماری پارکینسون با بررسی دقیق شرح حال پزشکی و آزمایش نورولوژی توسط پزشک است.

مراحل بیماری پارکینسون :

آبریزش دهان

مشکلات بینایی

اختلال در خواب

مشکلات بویایی

اختلال‌های گفتاری

مشکل در بلع مواد غذایی

عدم تعادل در حرکات بدن

سفت شدن تدریجی عضلات

مشکلات گوارشی مثل یبوست

لرزش ناگهانی انگشتان دست یا پا

افسردگی و مشکلات روان‌شناختی

در بنیاد بیماری پارکینسون، برای مرحله بندی بیماری پارکینسون سیستمی را ابداع کرده است که ۵ مرحله است:

مرحله‌ی ۱: علائم خفیف است و در کیفیت زندگی فرد اختلال ایجاد نمی‌کنند.
مرحله‌ی ۲: علایم شدیدتر می‌شوند به طوری که انجام فعالیت‌های روزانه دشوار شده و فرد برای انجام و تکمیل فعالیت‌های خود به زمان بیش‌تری نیاز دارد.
مرحله‌ی ۳: این مرحله به عنوان مرحله‌ی وسط بیماری پارکینسون در نظر گرفته می‌شود. فرد تعادل خود را از دست می‌دهد، به آرامی حرکت می‌کند و افتادن و سقوط امری معمول در این مرحله از بیماری است. علائم باعث اختلال در فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و مسواک زدن می‌شود.
مرحله‌ی ۴: علائم شدید هستند و فرد برای راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره به کمک نیاز دارد.
مرحله‌ی ۵: این مرحله پیشرفته ترین مرحله‌ی بیماری پارکینسون است. فرد قادر به راه رفتن نیست و برای ادامه‌ی زندگی به مراقبت تمام وقت نیاز دارد.

عوامل اصلی بروز بیماری پارکینسون

•          عوامل ژنتیکی
•          عوامل پزشکی و دارویی
•          طرز زندگی و عادات  اجتماعی غلط
•          آلودگی ها و عوامل سمی  محیطی

و فاکتورهایی در بروز بیماری پارکینسون مثل مصرف الکل ، مصرف کافیین ، کشیدن سیگار ، عدم فعالیت ورزشی

در بیماری پارکینسون ، قسمت کوچکی از مغز به نام توده ی سیاه (substantia Nigra)  تحت تاثیر قرار می‌گیرد بسیار دشوار است. اختلال در این نقطه کوچک از مغز می‌تواند باعث اختلالات وسیع حرکتی برای بیمار بوجود آورد. این ناحیه پیام های عصبی را از مغز به درون نخاع می‌فرستد تا بدن به وسیله‌ی آن، ماهیچه ها را کنترل کند. این پیام ها در بین سلول های مغزی، عصبی و ماهیچه ها توسط مواد شیمیایی که به نام انتقال دهنده‌های عصبی وجود دارد، انتقال پیدا کنند. دوپامین، انتقال دهنده ی اصلی بدن است که توسط سلول های مغزی در توده‌ی سیاه ساخته می‌شود. اگر فردی به بیماری پارکینسون مبتلا شود، تعدادی از سلول‌های توده‌ی سیاه آسیب می‌بیند و می‌میرند. با آسیب دیدن این سلول ها، مقدار دوپامین تولید شده کاهش می یابد. با کاهش تعداد سلول ها به همراه کاهش میزان دوپامین در سلول‌های این بخش از مغز، می‌تواند باعث کند شدن و غیر طبیعی شدن پیام‌های عصبی فرستاده شده به سمت ماهیچه ها می‌گردد.

اختلال در تولید دوپامین سلول‌های مغزی و اختلال در ماده سیاه ، منجربه کند شدن حرکت (Bradykinesia) ، لرزیدن (Tremor) ، خشکی و سفتی اندام‌ها (سفت شدن عضلات دست‌ها و پا ها (limb rigidity ، اختلال در راه رفتن و تعادل وضعیتی (Gait and Balance problems) می‌شود.
کند شدن حرکت(Bradykinesia) :  مثلاً، راه رفتن و یا بلند شدن از روی یک صندلی می توانند برای فرد دشوار تر باشد. هنگامی که این علامت برای اولین بار ظاهر می‌شود، ممکن است فرد به اشتباه فکر کند که فقط پیر شده است ولی تشخیص بیماری پارکینسون بدون ظهور علائم دیگری ممکن نیست. با مرور زمان، فرد دچار یک الگوی حرکتی می‌شود که در آن با حالت موج گونه و بی قرار راه می‌رود ، شروع و پایان و یا تغییر جهت در طول راه رفتن نیز برای او دشوار خواهد شد.
لرزیدن (Tremor) این علامت بسیار شایع است ولی در همه ی موارد رخ نخواهد داد. این عامل معمولا در انگشتان و کل دست تحت تاثیر قرار می دهد ولی می‌تواند در دیگر نقاط بدن نیز ظاهر شود اما این حالت را به هنگام استراحت فرد، راحت‌تر می‌توان تشخیص داد. این علامت بیماری می‌تواند به هنگام احساساتی یا مضطرب شدن فرد، تشدید یابد و به هنگام انجام برخی از کارها مانند برداشتن یک جسم، کاهش یابد.
خشکی و سفتی اندام‌ها( سفت شدن عضلات دستها و پاها  limb rigidity)عضلات فرد مبتلا ممکن است بی قرار شوند. همچنین به هنگام راه رفتن، دست های فرد به مقدار طبیعی جلو و عقب نخواهند رفت.
اختلال در راه رفتن و تعادل وضعیتی (Gait and Balance problems) تعادل وضعیی ممکن است در پارکینسون باشد یا نباشد و جز علائم اصلی نمی‌باشد.

یک فرد مبتلا به پارکینسون ، گاهی چندین علامت را به طور همزمان تجربه می کند ؛ بعد از بررسی ها و ارزیابی فیزیکی شما ، موضوع اصلی در اولویت بندی بعنوان بخشی از استراتژی مدیریت ، در نظر گرفته می شود.

شش علائم شایع این بیماری عبارتند از :

1.  یخ زدگی (Freezing)
2.  عدم تعادل در راه رفتن
3.  کندی حرکات ( برادی کینزی)
4.  قامت خمیده( Flexed posture)
5.  سفتی و خشکی اندامها (Rigidity)
6. لرزش دست و پا در حالت استراحت (Resting Tremor)

علائم دیگری نیز ممکن است در اثر مشکلاتی که سلول های مغزی و عصبی با کنترل عضلات دارند، ایجاد شوند. مثل :

• درد کف پا
• خستگی و احساس درد
• دشواری در ایجاد تعادل و حفظ حالت مناسب بدن و افزایش احتمال زمین خوردن
• بلعیدن می تواند برای فرد دشوار شده و بزاق در دهان تجمع یابد
• کاهش حالات چهره از جمله لبخند یا اخم کردن و کاهش پلک زدن
• دشواری در نوشتن با دست (دست خط فرد ریزتر خواهد شد)
• دشواری در انجام حرکات ظریف مانند بستن بند کفش و یا بستن دکمه های پیراهن

تعداد زیادی از علائم دیگر معمولا با تشدید بیماری به وجود می‌آیند که این علائم شامل موارد عرق کردن ، یبوست ، دشواری های جنسیتی ، درد ، افسردگی ، اضطراب ، کاهش وزن ، مشکلات مربوط به حس بویایی ، مشکلات مربوط به خواب ، مشکلات مربوط به بی‌اختیاری ، دشواری در کنترل انگیزه ها

بصورت دائمی برای بیماری پارکینسون درمان اساسی وجود ندارد ولی همچنان روش هایی برای کاهش علائم بیماری وجود دارند که در ابتدا ممکن است با خفیف بودن علائم فرد مبتلا به هیچ درمانی نیاز نداشته باشد ، اما یک متخصص به راحتی می‌تواند پیشرفت بیماری را کنترل کند و زمانی که علائم بیماری مشکل ساز شود از دارو های کاهش دهنده علائم استفاده کند و با پیشرفت بیماری ، روش‌هایی مانند فیزیوتراپی ، گفتار درمانی یا تکنیک هایی خاص مانند الکتروتراپی ، تحریک مغناطیسی و فراصوت می‌تواند مؤثر باشند البته در موارد شدید جراحی هم می‌تواند یکی از گزینه‌ها باشد.

برنامه غذایی بیماران پارکینسونی بهتر از به صورت زیر باشد :
برنامه باید شامل غذاهایی که مقدار زیادی آنتی اکسیدان دارند باشد، مثل آجیل، انواع توت، گوجه فرنگی و اسفناج. همچنین موادی که دارای امگا 3 هستند مثل لوبیا قرمز، دانه کتان، سویا و ماهی قزل آلا. محصولات لبنی هم تاثیر خوبی دارند.

یک تحقیق طولانی‌مدت بین تعداد زیادی از بیماران مبتلایان به پارکینسون نشان داده است که ۲۳ درصد مبتلایان به‌ طورکلی به‌خوبی زندگی را ادامه داده و توانسته‌اند تا ۱۰ سال بعد از ابتلا به بیماری پارکینسون تعادل خود را حفظ کنند و علت مرگ بیشتر بیماران پارکینسونی در نیمی از بیماران به دلیل پنومونی است و اینکه احتمال از دست دادن توانایی فرد برای حفظ تعادل پس از ۱۰ سال مشخص می‌شود. پارکینسون بیماری است که از زمانی که علائم آن دیده می‌شود، می‌توانید حداقل تا ۱۰ سال به زندگی عادی ادامه دهید و از آن به بعد بسته به پیشرفت بیماری و علائم زوال عقل بروز می‌کند و شخص توانایی‌های ادامه زندگی را از دست می‌دهد.

به گزارش محققان عصب شناس استرالیایی ، از آمینواسید ها نوعی ژل ابداع کرده اند که به مغز افراد مبتلا به بیماری پاکینسون تزریق می‌شود و به ترمیم محل آسیب دیده کمک می‌کند. این هیدروژل هنگامی که نکان داده می‌شود به مایع تبدیل می‌شود و راحت‌تر در یک مویرگ کوچک مغز قرار می‌گیرد ، در مرحله بعدی ژل به حالت جامد تغییر می‌کندو فضای خالی را با اشکالی نامنظم پر می‌کند در نتیجه به انتقال ایمن سلول‌های بنیادی و به بخش‌های آسیب دیده مغز کمک می‌کند .
به گفته محقق استرالیایی پارکینسون یک اختلال مغزی است که به لرزش دست‌ها و مشکلاتی هنگام راه رفتن، ایجاد توازن و هماهنگی بین اعضای بدن منجر می‌شود. این بیماری با گذر زمان وخیم‌تر می‌شود. با کمک این ژل می‌توان به افراد مبتلا به اختلالات عصب شناختی دیگر مانند سکته نیز کمک کرد. بیماران پارکینسون در اولین مشاهده از علائم این بیماری یه پزشک مربوطه مراجعه کنند .

توانبخشی در پارکینسون

1. کاردرمانی
2. فیزیوتراپی
3. تمرینات ورزشی
4. گفتار درمانی

۱ ـ کار درمانی 

الف) نگهداری یا افزایش دامنه حرکتی
جهت جلوگیری از بدشکلی مفاصل، بهبود راستای قامت و ترکیب بدنی، تشویق به حفظ راستای بدن در وضعیت صاف

ب) آموزش به بیمار
۱- کمک به بیمار جهت استفاده از حس شنوایی جهت سازماندهی فعالیتهایی که نیازمند حرکت می‌باشند :
بدین صورت که در هنگام انجام فعالیتهای حرکتی سعی میشود با او حرف زده شود یا از او خواسته میشود در حالیکه مشغول انجام کار است به موضوعی دیگر فکر کند.
۲- آموزش به بیمار جهت استفاده از تحریکات بینایی: بدین صورت که از بیمار می خواهیم برای انجام صحیح و یا اصلاح حرکات از آینه استفاده کند. فرد با تماشا کردن حرکات خود در آینه به منظور افزایش دقت عملکرد، حرکات خود را زیر نظر می‌گیرد.

جهت جلوگیری از بدشکلی مفاصل، بهبود راستای قامت و ترکیب بدنی، تشویق به حفظ راستای بدن در وضعیت صاف تمرینات زیر انجام میشود :

• هماهنگی حرکات ظریف
• افزایش عملکرد حرکتی
• تغییر و جابجا کردن وزن بر روی اندام‌ها
• فعالیتهایی که نیازمند حفظ تعادل می‌باشند
• جلوگیری از ضعف عضلانی ناشی از عدم استفاده از اندام‌ها
• هماهنگی حرکات درشت خصوصاً مرتبط با تنه: حرکات از حالت نشسته به ایستاده، غلت زدن، حرکات چرخشی و قدم زدن
• افزایش قدرت گروههای عضلانی صاف‌کننده مفاصل مورد نظر( این بیماران تمایل زیادی به خم کردن مفاصل دارند و معمولاً خمیده می‌باشند)

2 - فیزیوتراپی 

فیزیوتراپی دارای منافع ویژه ای برای بعضی از مشکلات این بیماران می باشد. همچنین می تواند در تقویت روحیه بیمار و در قانع کردن اینکه یک کار فعالانجام می دهد و در درمان خودش نقش مهمی بازی می کند، اثرات مفیدی داشته باشد.

3 - تمرینات ورزشی 

راه رفتن یکی از مهمترین و با ارزش ترین تمرینات ورزشی می باشد. در هنگام راه رفتن باید سعی نمود که پشت را صاف نگه داشت، شانه ها به عقب بروند و سر راست نگه داشته شود. واضح است که باید بیمار از راه رفتن روی زمین ناهموار، برفی و خیس اجتناب نماید.
انجام فعالیتها و حرکات ورزشی از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا مفصل ها و عضلات حرکت نموده، سفتی بیمار کم شده و وضعیت بدنی او بهتر می شود.

4 - گفتار درمانی 

بسیاری از بیماران از اینکه نحوه صحبت کردنشان فرق کرده است ناامید و خجالت زده می شوند. به تدریج متوجه می شوید که صحبت های بیمار آرام و آهسته شده و قادر به بلند صحبت کردن نمی باشد و شما مدام باید از او بخواهید که حرفش راتکرار کند یا بلندتر صحبت کند. جلمات وی ممکن است بصورت بریده بریده و با شک گفته شوند و هیچ گونه تغییری در زیر و بمی شدت صداها ایجاد نشود. یک متخصص گفتاردرمانی می‌تواند با انجام آموزشهایی در صحبت کردن تا حد زیادی به بیمار کمک کند تا ارتباط کلامی آسانتر برقرار کند.

اهداف فیزیوتراپی در درمان پارکینسون

• ارتقا دادن تاثیرات دارو درمانی
• اصلاح و بهبود الگوهای حرکت و طرز نشستن ناهنجار
• به حداکثر رساندن قدرت ماهیچه و انعطاف پذیری مفصل
• استفاده از ورزش و استراتژی های حرکت برای بهبود تحرک
• آموزش دادن به شخص مبتلا به پارکینسون و پرستار یا اعضای خانواده او
• اصلاح و بهبود طرز نشستن و تعادل و به حداقل رساندن خطرات زمین خوردن
• حفظ و بهبود سطوح عملکرد و استقلال ، که به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک می کند

البته از اهمیت ورزش در درمان و جلوگیری از پیشروی بیماری ها نباید غافل بود ، انجام فعالیت‌های ورزشی ، سبب افزایش ترشح دوپامین شده و به این ترتیب تا حدود قابل توجهی می‌تواند در بهبود عملکرد بیماران مبتلا به پارکینسون موثر واقع شود. افراد مبتلا به پارکینسون ؛ به منظور پیشگیری از عدم فعالیت ، به ورزش کردن نیاز دارند.

حرکت کردن ، حرکات کششی و ورزش کردن ؛ می‌تواند به پیشگیری از تاثیرات ثانویه این بیماری از قبیل موارد زیر کمک می‌کند:

• تعادل ضعیف
• طرز نشستن نادرست
• کاهش طاقت ( از نفس افتادن و خسته شدن )
• کاهش دامنه حرکت ( از بین رفتن انعطاف پذیری ) 
• برخی افراد اذعان کرده اند که با فعال بودن ، قدرت  انعطاف پذیری و تعادل خود را به دست آورده اند
• کاهش قدرت بخصوص در ماهیچه هایی که بدن شما را صاف نگه داشته و باعث خم شدن به جلو می شود

منابع

• پارکینسون از دکتر رزم کن
• بیماری پارکینسون از ویکی‌پدیا
• بیماری پارکینسون از دکتر کاویانی
• بیماری پارکینسون از دکتر حجازی
• علائم و درمان بیماری پارکینسون از پروفسور فروغ
• بیماری پارکینسون و علائم آن از دکتر عبدالحسین پور
• هیدروژل برای درمان پارکینسون از خبرگزاری مهر
• مشاوره با پزشک متخصص آنلاین پارکینسون

بازگشت به لیست