اشعه UV
نور خورشید مجموعه‌ای از اشعه‌های نوری است و طیف وسیعی از امواج الکترومغناطیس (EM) را در بر می‌گیرد که شامل امواج با طول بلند مانند امواج رادیویی و مایکروویو و امواج با طول کوتاه مانند فرابنفش، مادون قرمز و نورمرئی است. همه این اشعه‌ها نوعی انرژی هستند که اکثر آن‌ها برای چشم غیرقابل رویت هستند. اشعه فرابنفش (UV) یکی از انواع انرژی EM است.
انسان‌ها هر روز به کمی نور طبیعی برای خواب راحت نیاز دارند زیرا سلول‌های حساس به نور در چشم در خواب و بیداری ما نقش مهمی ایفا می‌کنند. علاوه بر این نورخورشید فواید زیادی برای بدن و استخوان های ما دارد و سبب تولید ویتامین D در بدن می‌شود اما تماس طولانی با اشعه فرابنفش، آسیب‌های زیادی برای بدن مخصوصا پوست و چشم به همراه دارد.
علاوه بر خورشید منابعی مانند دستگاه های لیزر، جوشکاری و تخت‌های برنزه کننده نیز باعث انتشار اشعه UV می‌شوند. اشعه فرابنفش از هر منبعی که به بدن وارد شود بسیار مضر و آسیب‌رسان است.
انواع اشعه فرابنفش
اشعه UV دارای طول موج در محدوده 100-400 نانومتر است که به سه گروه UVA با طول موج 315-400 نانومتر، UVB با طول موج 280-315 نانومتر و UVC با طول موج 100-280 نانومتر تقسیم می‌شود.
-
UVC
تابش UVC بالاترین بخش از طیف تابش UV است. این اشعه به جو زمین نمی‌رسد زیرا توسط لایه اوزون جذب شده و جو زمین قبل رسیدن آن را مسدود می‌کند. بنابراین انسان فقط توسط منابعی مانند لیزر و لامپ در معرض اشعه UVC قرار می‌گیرد.
از نگاه کردن و قرار گرفتن مستقیم در معرض اشعه UVC خودداری کنید زیرا باعث صدمات چشمی و سوختگی‌های شدید پوستی می‌شود.
آسیب‌های ناشی از اشعه UVC معمولا در عرض یک هفته بر طرف می‌شوند. از جایی که عمق نفوذ اشعه UVC کم است احتمال از دست دادن بینایی و سرطان پوست و سایر بیماری‌های مرتبط با چشم و پوست نیز کم است.
-
UVB
پرتوهای UVB نسبت به پرتوهای UVA دارای طول موج کوتاه‌تر و انرژی بالاتر هستند که بیشترشان توسط لایه اوزون جذب می‌شوند اما برخی از آن‌ها از لایه اوزون عبور می‌کنند. حدود 5 درصد از اشعه فرابنفش که به زمین می‌رسد، اشعه UVB است. این اشعه به لایه خارجی پوست (اپیدرم) آسیب می‌رساند.
اشعه UVBعامل اصلی آفتاب سوختگی است و ابتلا به اکثر سرطان های پوستی است و باعث پیری زودرس پوست و مشکلات چشمی مانند فتوکراتیت می‌شود.
-
UVA
پرتوهای UVA توسط لایه اوزون جذب نمی‌شوند و95 درصد منبع اشعه فرابنفش که به زمین می‌رسد را تشکیل می‌دهند. اشعه UVA نفوذ بیشتری دارد و می‌تواند سلول‌های عمیق‌تر پوست و لایه درم را تحت تاثیر قرار دهد. این اشعه به پرتوهای مرئی نزدیک‌تر است و به راحتی می‌تواند از قرنیه عبور کند و به عدسی چشم برسد. تماس زیاد با این اشعه باعث مشکلات چشمی مانند بیماری چشم ماکولا و آب مروارید می‌شود و نقش مهمی در ابتلا به سرطان پوست و ایجاد چین و چروک دارد.
شاخص جهانی میزان تابش اشعه UV
سازمان بهداشت جهانی میزان تابش اشعه فرابنفش را در مقیاسی از 0 تا 11 اندازه گیری کرده است.
- 0-2 خطر کم
- 3-5 خطر متوسط
- 6-7 خطر بالا
- 11 و بیشتر خطر شدید
میزان تابش اشعه فرابنفش تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد:
ساعات روز
بیشترین میزان خطر قرارگیری در معرض اشعه UV ساعت 10 صبح تا 4 ظهر است.
عرض جغرافیایی
در نواحی نزدیک خط استوا شدت اشعه UV بیشتر است، زیرا پرتوهای فرابنفش فاصله کمتری برای رسیدن به زمین دارند.
ارتفاع
هر چه ارتفاع بیشتر باشد اشعه UV قوی‌تر است زیرا فاصله کمتری برای تابش دارد.
فصل‌ها
در فصول بهار و تابستان میزان خطر قرار گرفتن در معرض اشعه UV بیشتر است چون خورشید در زاویه بالاتری قرار دارد.
لایه اوزون
لایه اوزون در مقابل اشعه UV محافظت می‌کند اما آلاینده‌ها و گاز‌های گلخانه‌ای سبب نازک‌تر شدن اوزون و در نتیجه افزایش شدت اشعه فرابنفش می‌شوند.
راه‌های حفاظت در برابر اشعه فرابنفش
استفاده از ضد آفتاب :ضد آفتاب این توانایی را دارد که در برابر اشعه‌های UVB و UVA از پوست مراقبت کند. SPF میزان حفاظت دربرابرآفتاب را نشان می‌دهد و توصیه می‌شود از SPF های 30 و بالاتر استفاده کنید. ضد آفتاب را هر دو ساعت یکبار تمدید کنید.
استفاه از عینک آفتابی : برای محافظت از چشم‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از اشعه فرابنفش از عینک‌های آفتابی استفاده کنید.
استفاده از کلاه : استفاده از کلاه با لبه‌های پهن از صورت، گردن و گوش‌های شما در برابر اشعه فرابنفش مراقبت می کند.
ماندن در سایه : در ساعات 10 صبح تا 4 عصر زمانی که اشعه فرابنفش قوی‌تر است در سایه بمانید و از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید خودداری کنید.
فواید اشعه UV
اشعه UV با اینکه ضرر‌های زیادی به همراه دارد اما گاهی می‌تواند مفید واقع شود :
ساخت ویتامین D : نورخورشید باعث ساخت ویتامین D در بدن می‌شود که در ساخت استخوان‌ها، تقویت سیستم ایمنی، پیشگیری از برخی سرطان‌ها، افسردگی و بهبود خلق و خو نقش مهمی ایفا می‌کند.
درمان مشکلات پوستی : برای درمان برخی بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس و اگزما می‌توان از اشعه UV استفاده کرد.
ضدعفونی کنندگی و گندزدائی : اشعه UV قدرت میکروب کشی بسیار بالایی دارد. این اشعه بر میکرو ارگانیسم‌ها اثر گذاشته و باعث از بین بردن و مرگ ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها می‌شود. امروزه از این اشعه به عنوان یک روش گند زدائی و تصفیه آب شهری استفاده می‌شود.
منابع:
