لاکتوز
لاکتوز یا قند شیر، یک نوع شکر است که به وفور در شیر یافت می‌شود. نام لاکتوز از لاکت(lacte) که درلاتین به معنای شیر است و پسوند اوز (ose) که برای نامگذاری قندها ریشه گرفته است و به سه شکل آلفا -هیدرات ، بتا-ان هیدرات ، آمورف یافت می‌شود. لاکتوز از پیوند گلیکوزیدی بین یک گالاکتوز و یک گلوکز به وجود می‌آید و قندی است که فقط در شیر وجود دارد که معنی آن به کلمه لاکت بر می‌گردد که به معنی شیر است. دستگاه گوارش برخی افراد فاقد آنزیم لاكتاز یا آنزیم هضم شیر است و به همین دلیل قادر به هضم و جذب آن نیست. هرچیز شیرینی، دارای قند است؛ اما همه قندها یکسان نیستند. بعد از ساکارز، فراوانترين دی ساکاريد طبيعی ، لاکتوز يا قند شير است. این قند در طبيعت منحصراً در شير يافت می‌شود و عمدتاً در شير نشخوارکنندگان وجود دارد. به عنوان مثال %5 شیر گاو را این ماده تشکیل می دهد. همچنین در شير انسان، پس از تبخير تمام مواد فرار، اين ماده نيمی از ماده جامد باقيمانده يعنی %6.5 را تشکيل می‌دهد. هرچه میزان چربی شیر بیشتر شود، مقدار این قند کمتر می‌شود، در شير چربی‌دار يا پُرچرب بسيار کم است.
کاربردهای لاکتوز :
لاکتوز و دیابت ـ تغییر PH مدفوع ـ تنظیم وزن ـ کمک به درمان ورم کبدی ـ نقش لاکتوز در تغذیه نوزادان ـ افزایش جذب کلسیم ـ تشکیل فلور روده ای – ظرفیت یرین کنندگی لاکتوز
آیا لاکتوز برای بدن مفید است ؟
لاکتوز به عنوان کربوهیدرات اصلی شیر شناخته می شود، و شیر نیز به سبب دارا بودن کلسیم نقش به سزایی در بهبود سلامت و استحکام استخوان ها ایفا می کند.
آیا لاکتوز سبب چاقی شود ؟
تحقیقات انجام شده که نشان می دهد محصولات لبنی حاوی این قند طبیعی تاثیری بر چاقی نداشته و تنها می توانند در افراد دارای سابقه حساسیت سبب نفخ شکمی شوند.
وقتی فردی عدم تحمل لاكتوز دارد چه اتفاقی می افتاد ؟
علائم عدم تحمل لاكتوز، در افراد مختلف ، متفاوت است. همه این علائم به این مساله بستگی دارد كه یك شخص چه مقدار لبنیات یا مواد غذایی حاوی شیر می خورد، و بدن شخص به چه اندازه آنزیم لاكتاز تولید می كند. معمولاً بعد از ٣٠ دقیقه تا ٢ ساعت از غذا خوردن ، فرد مبتلا به عدم تحمل لاكتوز، علائمی مانند حالت تهوع، درد شكمی، آروغ زدن، تولید گاز و اسهال دارد، این علائم برای كسی كه بیرون از خانه یا با دوستانش است می تواند کی خجالت آور باشد. بسیاری از افراد ممكن است فكر كنند كه عدم تحمل لاكتوز دارند در حالیكه واقعا این بیماری را ندارند. مراجعه به پزشك همیشه كمك کننده خواهد بود. پزشک علائم را به صورت صحیح تشخیص داده و راه های كنترل آن را به شما توصیه می کند.
کاربردهای لاکتوز در صنایع غذایی در شیرینی سازی ، تولید شکلات ـ نانوایی ـ شیرینی ـ صنایع فرآوری گوشت و... وجود دارد.
حساسیت و آلرژی و عدم تحمل لاکتوز زمانی اتفاق می‌افتد که بدن به میزان کم ، آنزیم لاکتاز تولید کند یا اصلا تولید نمی‌کند. در این صورت هنگامی که مواد غذایی حاوی لاکتوز مصرف می‌کنید، علائمی همچون نفخ، دل درد و اسهال را تجربه خواهید کرد. دلیل عدم تحمل لاکتوز می‌تواند ژنتیکی باشد، نوعی اختلال موقتی حاصل از مشکل معده باشد یا به خاطر سن اتفاق بیفتد. با بالا رفتن سن، تولید لاکتاز کاهش میابد. اگر به یک برنامه غذایی بدون لاکتوز نیاز دارید، باید از مصرف شیر، بستنی و ماست بپرهیزید. بسته به سطح کمبود لاکتاز در بدن‌تان، ممکن است نیاز باشد که از مصرف پنیر نرم، سرشیر و محصولات با سطح کم لبنیات هم بپرهیزید.
استفاده از شیرهای بدون لاکتوز موجود در بازار نیز راهکار دیگری برای کاهش علائم، در این دسته از افراد است و همچنین بسیاری از بزرگسالان با مصرف مقادیر متوسط شیر، به صورت دریافت تدریجی و افزایشی شیر درطی چند هفته، سرانجام نسبت به دریافت ۱۲گرم لاکتوز در شیر (معادل یک لیوان شیر) سازگار می‌شوند.
تفاوت عدم تحمل لاكتوز و آلرژی غذايی ناشی از شير:
- آلرژی به شیر به علت آلرژی به پروتئین‌های شیر رخ می‌دهد، در حالیکه عدم تحمل لاکتوز مربوط به عدم توانایی تجزیه لاکتوز در دستگاه گوارش است.
- آلرژی به شیر در اغلب موارد در نوزادان، در حالیکه عدم تحمل لاکتوز در سنین بالاتر دیده می‌شود.
- آلرژی به شیر نه تنها بر دستگاه گوارش اثر می‌گذارد، بلکه پوست و دستگاه تنفس را نیز مبتلا می‌کند. عدم تحمل لاکتوز عمدتاً دستگاه گوارش را دچار می‌کند و باعث علائمی مانند نفخ و اسهال می‌شود.
- آلرژی به شیر می‌تواند حیات را تهدید ،اما عدم تحمل لاکتوز آزارنده است ولی خطرناک نیست.
چگونه پزشك عدم تحمل لاكتوز را تشخیص می‌دهند ؟
اگر پزشك برای شما عدم تحمل لاكتوز تشخیص داد حتما درباره سابقه پزشكی شما ، علائم و نشانه ها، سلامت گذشته، سلامت خانوادگی، هرنوع درمانی كه در حال حاضر انجام می دهید، هرنوع آلرژی كه دارید و سایر موارد از شما پرسیده و شما را معاینه خواهد کرد. لاكتوز هضم نشده در روده بزرگ شكسته می شود، گازهای مختلف مانند هیدروژن آزاد می كند. پزشك برای تشخیص عدم تحمل لاكتوز ، تست هیدروژن تنفسی هم انجام دهد. بصورت طبیعی مقادیر كم گاز هیدروژن هم در تست تنفسی قابل اندازه گیری است. پزشكان می توانند با انجام آندوسكوپی به وجود عدم تحمل لاكتوز پی ببرند.
منابع
