ملاسما
ملاسما یک مشکل شایع پوستی است. این بیماری اختلال رایج رنگدانه است که باعث ایجاد لکه‌های تیره‌تر از پوست معمولا به رنگ‌های قهوه‌ای یا خاکستری روی پوست می‌شود. ملاسمای به وجود آمده ممکن است ناشی از نقص ملانوسیت‌ها (سلول‌های سازنده رنگ) در پوست باشد که باعث می‌شود رنگ بیش‌تری در سطح پوست تولید شود. این لکه‌ها بیشتر در افرادی با پوست قهوه‌ای روشن یا رنگ پوست تیره به ویژه در نواحی گونه‌ها، لب بالایی، پیشانی، چانه و مناطقی که بیشتر در معرض نور خورشید هستند ایجاد می‌شود. ملاسما همچنین ممکن است در نواحی دیگر بدن به ویژه در ساعد‌ها، گردن و شانه‌ها ظاهر شود. این عارضه در زنان بسیار شایع‌تر از مردان است و بیشتر در زنان ۲۰ تا ۵۰ سال به وجود می‌آید. هنگامی که در زنان باردار رخ می‌دهد، کلوسما یا ماسک بارداری نامیده می‌شود.
از جمله دلایلی که لکه‌های تیره ملاسما را تحریک میکنند می‌توان به بارداری، سابقه خانوادگی، داروهای ضد تشنج، قرص‌های پیشگیری از بارداری اشاره کرد.
انواع ملاسما
ملاسما با توجه به عمق رنگدانه‌ها، به چهار دسته تقسیم می‌شود:
- اپیدرمال: ملاسمای اپیدرمال خود را با ملانین اضافه، به رنگ قهوه‌ای تیره و حاشیه مشخص نشان می‌دهد. این نوع در زیر نور سیاه به خوبی مشخص می‌شود و درمان راحت‌تری دارد.
- درمال: ملاسمای درمال رنگ قهوه‌ای روشن یا مایل به آبی دارد و حاشیه‌ی آن محو و نامشخص است. این نوع با وجود ملانوفاژها (سلول‌هایی که ملانین را می‌بلعند) در داخل درمیس اتفاق می‌افتد.
- مختلط: ملاسمای مختلط یا ترکیبی که شایع‌ترین نوع است، شامل علائم هر دو نوع اپیدرمال و درمال به طور هم‌زمان می‌باشد.
- نوع چهارم و آخرین نوع ملاسما نیز در نتیجه‌ی وجود ملانوسیت بیش از حد در افراد با پوست تیره به وجود می‌آید.
عوامل ایجاد کننده ملاسما
عوامل ایجاد کننده ملاسما هنوز به طور قطعی مشخص نیست. طبق تحقیقات این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های تولید کننده رنگ در پوست (ملانوسیت‌ها) رنگ بیش از حدی تولید کنند.
عوامل زیر می‌توانند در ایجاد ملاسما تاثیر داشته باشند:
رنگ پوست
افراد با رنگ پوست تیره بیشتر در معرض ابتلا به ملاسما قرار دارند، زیرا آن‌ها در پوست خود تعداد زیادی از ملانوسیت‌های فعال نسبت به افراد پوست روشن دارند.
نور خورشید
مطالعات نشان داده است افراد در ماه‌های تابستان که شدیدترین آفتاب را دارد، دچار ملاسما می‌شوند زیرا نور ماوراء بنفش موجود در آفتاب باعث تحریک ملانوسیت‌ها می‌شود.
تغییرات هورمونی
زنان باردار اغلب به ملاسما دچار می‌شوند. تصور می‌شود ملاسمای مربوط به بارداری و هورمونی ناشی از افزایش سطح پروژسترون است و استروژن در آن تاثیری ندارد. قرص‌های جلوگیری از بارداری و داروهای جایگزین هورمون‌ها نیز می‌توانند باعث تحریک و ایجاد ملاسما شوند.
محصولات مراقبت از پوست
کرم‌ها و محصولات محافظت از پوست که باعث تحریک پوست می‌شوند، ممکن است باعث افزایش تولید ملانین شده و علائم ملاسما و هیپرپیگمنتیشن را تشدید کنند.
سوابق ژنتیکی
افرادی که استعداد ژنتیکی یا سابقه خانوادگی ابتلا به ملاسما دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارند.
تشخیص ملاسما
در بسیاری از موارد متخصصین پوست می‌توانند تنها با نگاه کردن به پوست، وجود بیماری ملاسما را تشخیص دهند. با این حال، از آنجا که ملاسما می‌تواند به بیماری‌های پوستی دیگر شباهت داشته باشد، ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق‌تر و سنجش میزان پیشرفت ملاسما از شما نمونه برداری پوستی بخواهد، یا اینکه پوست شما را در زیر نور وسیله‌ای به نام لامپ وود مشاهده کند.
لامپ وود
لامپ وود در سال ۱۹۰۳ توسط رابرت ویلیام وود اختراع شد و اولین کاربرد آن در درماتولوژی برای تجسس عفونت قارچی مو انجام گرفت. لامپ وود دارای تابش نور فرابنفش با طول موج ۳۶۵ نانومتر می‌باشد. این دستگاه با استفاده از منبع نور UVA که می‌تواند برای تشخیص ضخامت پوست، وضعیت رطوبت پوست، ناهنجاری‌های رنگدانه، عفونت‌های پوستی، عفونت باکتریایی و قارچی و... استفاده شود. معاینه با لامیپ وود در اتاق تاریک انجام می‌شود و نور به طور مستقیم برای چند ثانیه روی منطقه مورد نظر تابیده می‌شود. پوست عادی زیر نور لامپ هیچ تغییر رنگی نمی‌دهد اگر اختلالی در رنگدانه‌های پوست به علت های مختلف وجود داشته باشد تغییر رنگ پوست بر اثر نور می‌تواند به تشخیص آن کمک کند.
درمان ملاسما
لک‌های ناشی از ملاسما می‌توانند به خودی خود برطرف شوند، اما در برخی افراد ملاسما تا سال‌های طولانی و یا حتی در تمام طول عمر وجود دارد. برای مواقعی که ملاسما به خودی خود برطرف نمی‌‌‌شود روش‌هایی برای درمان و از بین بردن این لک‌ها وجود دارد که عبارتند از:
هیدروکوئینون
رایج‌ترین شیوه درمانی ملاسما استفاده از کرم‌های هیدروکوئینون بدون نیاز به نسخه می‌باشد. معمولا هیدروکوئینون را بر روی پوست می‌مالند که باعث روشن شدن رنگ پوست می‌شود. این دارو در انواع مختلف از کرم، لوسیون، ژل یا مایع وجود دارد که می‌توان از داروخانه تهیه نمود. روزی ۲بار کرم را بر روی لکه‌های قهوه‌ای زده و صبح‌ها از ضدآفتاب‌های هیدروکوئینون استفاده کنید.
کورتیکواستروئید و ترتینوئین‌ها
برای روشن شدن رنگ پوست ممکن است پزشک شما داروی دیگری نیز برایتان تجویز کند، این داروی دوم می‌تواند ترتینوئین یا کورتیکواستروئید باشد. کورتیکواستروئید و ترتینوئین که به صورت کرم، لوسیون یا ژل در دسترس هستند می‌توانند به روشن شدن رنگ لکه‌های ملاسما کمک کنند.
در برخی از موارد هر ۳ دارو (هیدروکوئینون، ترتینوئین و کورتیکواستروئید) به صورت ترکیبی در یک کرم وجود دارند. این کرم‌ها را غالبا تحت عنوان کرم سه‌گانه درمان لک صورت می‌شناسند.
ممکن است پزشک شما داروهایی از قبیل اسید آزالانیک یا اسید کوجیک نیز تجویز کند.
لایه‌برداری
اگر داروهای موضعی نتوانند در برطرف کردن ملاسما موثر واقع شوند، ممکن است بتوان با لایه‌برداری به درمان لک صورت پرداخت. روش‌های لایه‌برداری که برای درمان لک صورت و ملاسما مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل لایه‌برداری پوست با مواد شیمیایی (اسید گلیکولیک)، میکرودرم ابریژن و درم ابریژن می‌باشند. این روش‌های درمانی لایه‌های بالایی پوست را از بین می‌برند و ممکن است به روشن شدن لکه‌های تیره کمک کنند.
در روش میکرودرم ابریژن از دستگاه مکش خلا و مواد ساینده مانند تراشه‌های ظریف الماس یا کریستال‌های اکسید آلومینیوم برای لایه‌برداری سطح رویه‌ی پوست استفاده می‌شود. فشار خلا بسته به حساسیت و میزان تحمل پوست فرد تنظیم می‌شود.
لیزر درمانی
لیزر درمانی برای درمان لک‌های پوستی تیره رنگ که در اثر زیاد شدن رنگدانه‌های پوستی ایجاد شده‌اند و یا سایر لک‌های پوستی که لایه‌برداری و محصولات محافظت کننده در درمان آن‌ها موثر نبوده است مورد استفاده قرار می‌گیرد. روش لیزر درمانی عملکرد خوبی برای درمان ملاسما و دیگر عاضه‌های پوستی دارد، اما برای دستیابی به نتیجه بهتر ممکن است به ۴ جلسه درمانی یا حتی بیشتر نیاز باشد.
کنار آمدن و زندگی با ملاسما
ملاسما درمان قطعی ندارد و ممکن است از بین نرود، اما گزینه‌هایی وجود دارد که می‌توانید برای اطمینان از بدتر نشدن وضعیت و به حداقل رساندن ظاهر تغییر رنگ یافته پوست انجام دهید که شامل موارد زیر خواهند بود:
- مصرف روزانه ضدآفتاب
- مصرف داروهای تجویز شده
- پوشیدن کلاه لبه پهن که از پوست در برابر نور خورشید محافظت کند.
- پوشیدن لباس محافظ به ویژه اگر مدت طولانی در آفتاب قرار گرفته باشید.
منابع :
- ملاسما از healthline
- ملاسما از medicalnews
- ملاسما از مرکز تخصصی پوست
- ملاسما از دکتر نابت تاجمیر ریاحی
- ملاسما از دکتر علیرضا واعظ شوشتری
