صفرا
صفرا یا زرداب مایعی به رنگ سبز-زرد است که توسط هپاتوسیت‌ها ترشح می‌شود و یکی از خلط‌های چهارگانه می‌باشد. صفرا قلیایی است و توسط لوله‌های باریکی به کیسه صفرا که کیسه‌ای کوچک در ناحیه تحتانی کبد است ریخته شده و در آن ذخیره می‌شود.
وظیفه کیسه صفرا
مهم‌ترین و اصلی‌ترین وظیفه کیسه صفرا، ذخیره صفرای اضافی است که به وسیله کبد ترشح می‌شود. هنگام غذا خوردن این اندام منقبض شده و صفرا به ابتدای روده باریک هدایت می‌شود و به هضم شدن چربی‌ها کمک می‌کند.
بخش‌های مختلف کیسه صفرا
سه بخش اصلی کیسه صفرا :
فوندوس
فوندوس لایه خارجی کیسه صفرا می‌باشد. فوندوس پایه‌ای گرد است که رو به دیواره شکمی قرار گرفته است. این لایه با بافت سروزی پوشانده شده است.
بدنه
بدنه به شکل فرو رفتگی در پایین کبد قرار دارد.
گردن
قسمت انتهایی کیسه صفرا گردن است که به مجرای صفرافوی تبدیل می‌شود.
بیماری‌های صفرا
سنگ صفرا
سنگ صفرا در اثر تجمع مواد صفراوی سخت شده در کیسه صفرا به وجود می‌آید. سنگ‌های صفرا در تعداد و اندازه‌های مختلفی وجود دارند برخی از آن‌ها به اندازه دانه‌های شن و برخی دیگر به اندازه یک توپ گلف هستند. برای درمان سنگ‌های صفرا از برخی داروها جهت دفع سنگ‌ها کمک می‌گیرند، در بعضی موارد توسط جراحی کیسه صفرا برداشته می‌شود.
سنگ مجاری صفرا
سنگ مجاری صفراوی که به آن کلدوکولیتازیس نیز می‌گویند، سنگی است که در مجاری صفرا ایجاد می‌شود. این سنگ‌ها از کیسه صفرا خارج شده و وارد مجاری صفرا می‌شوند و ممکن است بسیار دردناک باشند. برای درمان، معمولا عمل جراحی انجام می‌دهند تا سنگ‌های مجاری صفرا برداشته شوند.
کولیک صفراوی
کولیک صفراوی زمانی پیش می‌آید که درد ناگهانی در کیسه صفرا ایجاد شود. این دردها به دلیل انسداد موقت مجرای کیستیک در کیسه صفرا ایجاد می‌شود . این درد معمولا در مرکز و بالای شکم، زیر استخوان‌های سینه ایجاد می‌شود. اگر کولیک صفراوی شدید باشد با استفاده از جراحی لاپاراسکوپی درمان انجام می‌گیرد.
سرطان کیسه صفرا
به سرطانی که در کیسه صفرا ایجاد شود سرطان کیسه صفرا می‌گویند. اگر سرطان کیسه صفرا در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود امکان درمان بسیار بالا خواهد بود اما به دلیل ذات نسبتا مخفی کیسه صفرا معمولا در مرحله آخر تشخیص داده می‌شود که شانس درمان ضعیف است.
عفونت کیسه صفرا
عفونت کیسه صفرا که در اثر سنگ صفرا ایجاد می‌شود یک بیماری جدی است که حتی گاهی اوقات می‌تواند منجر به مرگ شود. از علائم عفونت کیسه صفرا می‌توان به تب، درد در سمت راست یا ناحیه بالای شکم، تپش قلب و اختلالات گوارشی اشاره کرد. برای درمان عفونت کیسه صفرا مصرف برخی آنتی بیوتیک‌ها و رژیم غذایی کم چرب توسط پزشک توصیه می‌شود. در صورت عدم درمان با این روش‌ها در نهایت عمل جراحی انجام می‌شود.
پولیپ‌های کیسه صفرا
پولیپ‌های کیسه صفرا، توده‌های پلیپوئیدی در کیسه صفرا هستند. رشد غیر طبیعی پولیب از داخل کیسه صفرا باعث می‌شود که از لایه داخلی کیسه صفرا بیرون بزند. حدود 95 در صد پولیب‌ها خوش خیم هستند اما برخی از آن‌ها نیز ممکن است بد خیم باشند. معمولا برای درمان پولیپ از عمل جراحی استفاده می‌شود.
سوراخ کیسه صفرا
سنگ‌های کیسه صفرا گاهی موجب ایجاد حفره در کیسه صفرا می‌شوند. در این حالت عفونت می‌تواند به داخل شکم نشر پیدا کند.
زردی
زمانی که سنگ‌ها راه‌های مجاری صفراوی را مسدود می کنند، مایع صفراوی وارد جریان خون شده و سبب ایجاد زردی پوست و چشم خواهد شد. همچنین ممکن است رنگ ادرار به قهوه‌ای یا نارنجی تغییر کند.
آزمایشات بررسی وضعیت کیسه صفرا
آزمایش آنزیم‌های کبدی
در حالت معمول سطح آنزیم‌های کبدی کم است. هنگامی که کیسه صفرا دچار التهاب می‌شود سطح آنزیم‌ها بالا می‌رود.
آزمایش CBC
در آزمایش CBC کل سلول‌های خونی شمارش می‌شوند. اگر کیسه صفرا دچار التهاب شود، سطح گلبول‌های سفید افزایش پیدا می‌کند
آزمایش بیلی روبین
آزمایش بیلی روبین میزان بیلی روبین خون را نشان می‌دهد. اگر مجرای صفراوی انسداد پیدا کنندسطح بیلی روبین افزایش پیدا می‌کند.
سونوگرافی
با تصویر برداری در سونوگرافی وجود سنگ کیسه صفرا یا وجود التهابات در آن تشخیص داده می‌شود.
اسکن CT
اسکن CT که در طول آن از اشعه ایکس استفاده می‌شود تصویر دقیقی از کیسه صفرا را در اختیار پزشکان قرار می‌دهد.
آزمایش تصویر برداری MRI
اگر بیمار درد‌های شکمی داشته باشد از تصویر برداری MRI برای تصویر برداری دقیق از اندام‌های داخلی استفاده می‌شود.
کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد اندوسکوپیک
در تست کلانژیوپانکراتوگرافی یک لوله مجهز به دوربین به داخل گلو، معده و روده کوچک وارد شده و با تزریق یک ماده رنگی به مجاری کیسه صفرا، اندام‌ها به طور واضح قابل مشاهده می شوند
منابع
